HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

zouden aan onze Historie, in het belang der eensgezindheid, een zuivering willen doen
ondergaan; zodat elk verschil van politieke, althans van godsdienstige denkwijs voorbijgezien
en, met wijziging van de voormalige regel, enkel die waarheid waarop zij het merk der
onschadelijkheid zouden gedrukt hebben, met voorzichtigheid medegedeeld werd. Verlangt
men de redenen te kennen waarom ik aan dien liefelijke drang geen toegeeflijkheid betoond
heb?
Omdat ik niet geleerd heb de invloed te ontkennen of te verkleinen van hetgeen in
gebeurtenissen en handelingen de hoofdzaak geweest is; omdat ik niet begeer op feiten en
personen een kleur, welke zij niet gehad hebben, te leggen; omdat ik geen vrijheid heb, ten
gevalle van een vreesachtigheid die ik afkeur, de gedenkrollen van Nederland te plooien en te
verwringen; omdat ik weiger, met een pen die ik ter goeder trouw aan de waarheid gewijd
heb, de leugen ten dienste te staan. Ik ben ongezind, waar men om der Godsdienst wil
onverzoenlijk geweest is, enkel op de twist over stoffelijke belangen te wijzen; ik verlang niet
uit eergierigheid en baatzucht alleen daden te verklaren, waarbij het geloof, in menig opzicht,
drijfveer en levensbeginsel geweest is. Deze weigering is niet op vooringenomenheid van
eigen sympathieën gegrond. Om de verdiensten van het Huis van ORANJE of van een
OLDENBARNEVELT en DE WITT te erkennen, behoeft men niet onder de Oranjegezinden
of Patriotten te worden geteld. Evenzo, om het Christelijk of ook het Revolutionair element,
waar het de Historie bezield heeft, te doen aanschouwen, is het niet nodig dat men Christen of
Jacobijn, het is genoeg dat men, met het karakter der tijden niet onbekend, aan
waarheidsliefde en eerlijkheid getrouw zij.
Laat ons voor de gevolgen dezer plichtbetrachting niet bevreesd zijn. De bekendmaking van
al wat, in daad en ook in bedoeling, gebeurd is, ziedaar de voorwaarde om uit de ervaring der
mensheid wezenlijk nut te kunnen trekken. Menigeen zou, gelijk een Godsdienst, evenzo een
Geschiedenis voor niemand aanstotelijk verlangen. Vergeten wij niet dat, in deze wereld van
dwaling en bederf, met het ophouden der ergernis, de heilzame kracht, beide van Godsdienst
en Historie, teloor gaat. Geen terugdeinzen voor de waarheid, omdat zij in de prikkel haar
kenmerk, en tevens haar vermogen ter opwekking en ter genezing, behoudt.
Misschien bevreemdt het dat ik niet, gelijk eerst mijn voornemen was, de arbeid bij het jaar
1813 gestaakt heb. Ik zou, in meer dan één opzicht, gewenst hebben mij van verdere
beschouwing te ontslaan. Doch, bij nader indenken, heb ik gemeend dat de weglating van een
tijdvak bij uitnemendheid gewichtig, weinig met de behartiging van het doel dat ik mij
voorgesteld heb, overeenkomen zou. Immers wordt in de spiegel der Historie de gelijkenis
niet erkend, zoolang het verband der tegenwoordige omstandigheden met de vroegere
gebeurtenissen miskend wordt; en de weerzin tegen beginselen voor wier verderfelijke
uitwerkselen men siddert, baat niet, ten ware men in eigen dwalingen de gewijzigde
voortzetting derzelfde begrippen en de even gevaarlijke kiem van soortgelijke jammeren
ontdekt. Ook heeft in de laatste tijden de geweldige stroom der omwentelingen toestanden en
feiten, waarvan men getuige en deelgenoot was, met zooveel spoed achterwaarts gedrongen
dat het, meer wellicht dan in vroeger eeuw, mogelijk wordt bij de aanschouwelijkheid der
kennis van de tijdgenoot de kalmte van het oordeel der nakomelingschap te voegen.
desniettemin, terwijl ik de grenzen, door te ver gedreven angstvalligheid getrokken, te buiten
gegaan ben, heb ik getracht op de perken door kiesheid voorgeschreven te letten. Ik heb mij,
zoveel doenlijk, onthouden liet oordeel over personen te strijken. Veel heb ik weggelaten;
veel dat ik niet weglaten mocht, aangeroerd met die terughouding welke bescheidenheid,
eerbied en liefde gebood; enkel datgene onbewimpeld medegedeeld waardoor in de
kronkelingen der revolutionaire lijn de eenheid van richting aan het licht gebracht werd. Ik