HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

1531 op het onderhoud van de armen en tegen landlopers en bedelaars: op grond, dat velen
zich overgeven aan lediggang, de wortel vaan alle kwaad, kinderen geen ambacht laten leren,
zich schuldig maken aan zedeloosheid, en, ofschoon jong, sterk en welvarend „met grote
importuniteit estorqueren, wat anders aan de arme ouden, zieken, impotenten en groot gebrek
hebbenden gegeven zou worden”. Het bedelen, op strenge straffen, verboden; in elke Parochie
een zeker aantal Gecommitteerden „om Gods wille,” ter verzorging van de armen gesteld; "de
kwade geboeften, vroom van lijve, gedwongen om te werken en hare winningen t' huis te
brengen." De kinderen „ter schole gesteld, of op een ambacht, of om goede lieden te dienen;
en die ambacht loeren, zullen op Zondag leren haar Pater Noster, haar Geloof en de geboden
van de Heilige Kerk.” De gealimenteerden mogen niet gaan min tavernen, cabaretten, noch
soortgelijke plaatsen, noch deelnemen aan verboden spelen, consenterende dat zij soms voor
recreatie een pot biere met hare huisvrouwen zullen drinken, zonder zich dronken te drinken."
De Nederlanders hebben de Keizer, niet met geld slechts, ook met hun bloed ten
dienste gestaan. Velen volgden hem ten strijde, naar verafgelegen land. Nederlandse zeelieden
onderscheidden zich in de tocht tegen Tunis, waarbij (1534) 22,000 Christenslaven in vrijheid
werden gesteld. Hier te lande 80 schepen uitgerust, toen de Keizer dacht aan de onderneming
tegen de machtigen Sultan. — In 1545 verdedigde een Nederlandse koopvaardijvloot van 22
schepen zich met voordeel tegen 25Franse oorlogsvaartuigen. — Filips van Lannog, de graaf
van Buren en andere Nederlandse Edelen, onder zijn vermaardste Veldoversten.
De inkomsten uit de Indiërs niet te vergelijken bij die uit de Nederlanden. Hier, meer dan in
Amerika, de goudmijnen waardoor Karel V, in veelvuldige oorlog, aanzien en waardigheid in
stand hield.
115. De Protestanten, met wie de Keizer in Duitsland, als Opperhoofd van het Rijk,
gedwongen was te redetwisten en overeenkomsten aan te gaan, werden in de Erflanden,
zonder toegevendheid of oogluiken, om het leven gebracht. De Hervorming drong van alle
zijden in de Nederlanden door; zij werd des te meer, met goedvinden van de Staten, door
gestrenge verordeningen, tegenwerkt. Met welk gevolg? Wat men voorgenomen had uit te
roeien schoot telkens dieper wortel.
De Landsheer had de handhaving bezworen van de uitsluitende Godsdienstoefening
van de Roomse Kerk. Niet de Geestelijken alleen, ook vele van de overige Landzaten drongen
aan op nakoming dezer belofte. — „Onze mening,” dus leest men in een van 's Keizers
Plakkaten, „is alleen tot Gods dienste, tot de welvaart van de onderzaten en hunner zielen
zaligheid, hier in bewijzende d' officie van een goed Prins, te verhoeden dat zij niet verleid,
noch rechtstreeks of zijdelings tot kwade vervloekte dwalingen getrokken of gebracht
worden.”
In 1521 de geschriften van Luther, ook de vertaling des Bijbels, verboden op doodstraf; men
versmaadt de dood voor de schriften waarin het eeuwig leven gezocht wordt. — In 1522
Inquisiteurs benoemd. — In 1523 te Brussel twee Monniken, omdat zij Christus als
algenoegzame Heiland beleden, verbrand; aan de paal gebonden, herhaalden zij nog de
lofzang: „wij loven U, o God! wij prijzen Uwen Naam,” tot dat de vlam de stem en 't leven
verstilde.
1525. Jan de Bakker, oud 26 jaren, in 's Hage verbrand. Aan de paal riep hij: „de dood is
verslonden in d' overwinninge Christi; Heere Jezus, vergeef het hun, want zij weten niet wat
zij doen; o Jezus Christus! Zone Gods, gedenk mijner, ontferm U mijner!'
1529. Nieuw Plakkaat: de ketters gedood, de mans door het zwaard, de vrouwen door ze
levend te begraven; de relapsen (ten tweeden male afgevallen) door het vuur. — 1530:
Tennis Teekzoon te 's Hage, ten vure gaande, dankte God en zong.
1531. In Limburg een ganse huisgezin, man, vrouw, twee schoonzonen en twee dochters,
verbrand, riepen de Naam des Zaligmakers aan tot hun laatste snik — De Plakkaten, telkens