HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

Gereformeerde moest afschaffing, op regelmatige en wettige wijs, begeren van al wat naar
beeldendienst geleek.
1566. 23 Aug. Overeenkomst van de Landvoogdes met de gedeputeerden van de
Verbonden Edelen. Fraaie belofte; de openbare preek zou, waar ze tot dusver plaats had, niet
worden gestoord; onder die voorwaarde zullen de Edelen ze elders helpen beletten en
ontbinden zij het Compromis. De gevolgen van dien misslag bleven niet uit. Veerkracht en
eensgezindheid moest aldus te loer gaan; de Landvoogdes zou steun vinden in de afkeer van
de Roomsen tegen heiligschennis, van de bevolking tegen verder rumoer en opstand. Aan
dergelijk akkoord zou, bij, de tijding van de beeldenstorm, het zegel van Filips II niet worden
gehecht.
Voor Oranje, Egmont en de overige Groten was nu dit de keus. Of zelf, door het dempen van
de beweging, verrichten wat de Koning verlangt, of zich onverwijld aan de spits van de
nationale partij stellen en, gewapend tegen Spaans geweld, met de Koning onderhandelen ter
handhaving van de vrijheden van het land. Onderhandse pogingen van Oranje in dien zin;
wervingen in Duitsland. Egmont onwillig. — Toerustingen van de Landvoogdes. — 1 Dec.
Besluit van de Consistories te Antwerpen, om de wapenen op te vatten. Brederode over de aan
te werven oorlogsmacht gesteld.
Gewichtige voordelen van de Landvoogdes. — 17 Dec. Plakkaat waarbij de stad
Valenciennes rebel verklaard wordt. Door Noircarmes belegerd. — Jan. Talrijke bende
Hervormden, in West-Vlaanderen (niet verlies van 2000 doden), verslagen.
Welke ontwerpen werden thans nog door de Hervormden beraamd'? Antwerpen bemachtigen
als middenpunt; rekenende op de stadhouderschappen van Oranje, op niet minder dan 52
steden, waar het volk zich in beweging zou stellen; meester van Deventer en Maastricht, en
alzo met Duitsland in gemeenschap. Voorts dacht men Zeeland te bezetten en over zee met
Franse en Engelse geloofsgenoten zich in betrekking te stellen.
1567. Vergeefse aanslagen. — Amsterdam door Brederode tegen overrompeling
bewaard. — Aanslag van Toulouse op Walcheren deerlijk mislukt; daarna (13 Maart) zijn
leger bij Oosterweel, in het gezicht van Antwerpen verrast en uit dén gejaagd; een slachting,
geen veldslag. — 24 Maart. Overgaaf van Valenciennes. Strafoefening. De Leraars
opgehangen. Guido de Bres juichende ter dood geleid: „Heden sterf ik voor de naam van
Gods Zoon. Gode zij dank! Ik ben zeer verblijd. Nooit had ik gedacht dat God mij die eer zou
doen. Van ogenblik tot ogenblik word ik bekrachtigd en mijn hart springt op van vreugde in
mij. De dood is niets; o hoe zalig zijn de doden die in de Heere sterven! Het is alsof mijn geest
vleugelen heeft om zich ten hemel te heffen, waar ik heden genodigd ben ter bruiloft van
mijnen Heere, van de Zoon van Mijn God.” —
Brederode ruimt het Land (April). De Gouvernante schrijft een nieuwe eed van
gehoorzaamheid ,tegen elk en een iegelijk, zonder enige uitzondering," voor. De Prins weigert
en vertrekt (22 April). — Het Verbond uit een. Vluchtelingen naar Engeland, Duitsland en
elders, meer dan 100,000.
Vóór het einde van April de onderwerping algemeen. Verordening in Mei, te Antwerpen, die
enige oefening van de Gereformeerde Religie oefenen, doop, huwelijk, Avondmaal, Psalmen
zingen, openbaar gezang in vergaderingen, of begrafenis op andere wijs dan in de Roomse
Kerk, zullen met de galg of met het zwaard gestraft worden.„ — Te Doornik 106
vermogende kooplieden van hun goederen beroofd. „Die biechten wilden, onthoofd of
opgehangen, die standvastig hij hun geloof bleven, verbrand” (6).
Alvarez de Toledo, Hertog van Alva, een van de bekwaamste Veldheren van Karel V, naar de
Nederlanden gezonden met een leger van 10,000 man; fier, hardvochtig, gestreng; berekend
om deze Gewesten tot voorbeeld van onverbiddelijke wraakoefening te stellen. — 1567.
Aug. Aankomst te Brussel. — 9 Sept. Egmont en Hoorn gevangen. — Oprichting van een
Raad van de Beroerten. — Dec. Afreis van de Landvoogdes.