HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

sedert lang reeds bemoeilijkt. Zo, bijv. Geselius te Rotterdam, een predikant onbesproken in
leer en leven, die zich onderworpen had aan de Resolutie van 20 Mei 1611, gelast alle zijn
collega’s te erkennen voor zuiver en gezond in de leer; beschuldigd, omdat hij in 't algemeen
gesproken had van tot den bloede toe te wederstaan (Hebr. 12, v. 14), lijdende ten onrechte;
vervolgens afgezet; eindelijk daar hij, op verzoek van enige honderden ledematen, in de
huizen, tegen het verbod van de Vroedschap, sanenkomsten van meer dan 20 personen hield,
14 Febr. 1612 's morgens om 5 uur) met Schout en diefleiders, buiten de poort gebracht.
Vooral na, 1614 scheiden de verdrukte contra-remonstranten zich af. — Zij weigerden
geenszins, niet onderwerping, aan de willekeur van de Souverein, uit de openbare herken te
gaan, en getroostten zich dit veel liever dan, om het gebruik van de gebouwen en het genot
van traktementen, iets tegen Gods Woord en een goede consciëntie te doen".
28 Nov. — 22 Dec. Beraadslagingen van de Staten van Holland. Bij Resolutie van 22
Dec. de vroegere besluiten gehandhaafd. Evenwel verscheidene steden weigerachtig.
Oldenbarnevelt wilde dat, bij gebrek van eenparigheid, met de meeste stemmen zou worden
geconcludeerd; en dat er al of niet tolerantie zijn zou, naar goedvinden van de plaatselijke
Overheid.
Velerlei beroerten in de Gemeenten door het opdringen van Remonstrantse leraars en de
verdrukking van contra remonstrantse predikanten; te Oudewater, Schoonhoven, Gouda,
Hoorn, Warmenhuizen, Heusden. Burgemeesters en Vroedschappen verkiezen een nieuwe
kerkenraad, noodzaken de contra-Remonstrantse leraars, in de zin van de resolutiën,
broederlijk met de overigen te verkeren; beletten afzonderlijke bijeenkomsten; maken van hun
overmacht ten behoeve van hun vooringenomenheid gebruik. — De handelwijs van de
Hervormden die, moedeloos, de kerken verliet en, noemde men scheurmakers.
255. Maurits had, na 1609, in de oorlog over de erfopvolging in het Hertogdom Gulik, ten
behoeve van de Keurvorst van Brandenburg, nieuwe oorlogsroem behaald; maar de
weifelende en Spaansgezinde staatkunde van het Franse Hof gaf de Duitse Protestanten aan
het overwicht van Oostenrijk prijs. — Met de binnenlandse geschillen liet de Stadhouder zich
weinig of niet in. Wel verre van zich boven de Staten van Holland te willen verheffen, had hij
onheuse bejegening van de machtigen Advocaat verduurd, en zou wellicht nog langer, tot spijt
van Willem-Lodewijk, de verdeeldheden over de Religie lijdelijk aangezien hebben, zo niet
Oldenbarnevelt van de tot dus ver onzijdige Stadhouder hulpbetoon tegen de Gereformeerden
gevergd had.
1610. Sept. Maurits, aan het hoofd van de oorlogsmacht der Bondgenoten, vermeestert
het sterke Gulik. 1614. Palts-Neuburg wordt door Spanje ondersteund. Spinola, met 3000
man, wil het Guliksche bezetten, door Maurits tegengehouden; deze bemachtigt Emmerik,
Rees, en Ravensberg.
Het Bestand had Oldenbarnevelts invloed versterkt. Maurits ondervond het. In 1609 zijn
tussenkomst nodig in moeilijkheden te Alkmaar door de onrechtzinnige predikant Venator
ontstaan; 24 Dec. had hij er de Regering aangesteld; reeds 22 Febr. 1610 buiten zijn
medewerking, veranderd (21 aanhangers van Venator, en 6 rechtzinnigen). De belegering van
Utrecht (§ 251) tegen zijn gevoelen. Men trachtte in 1614: hem het bevel te onthouden over
de Gulikschen tocht; zodat hij verontwaardigd uitriep: „het zijn voorwendsels alle die redenen
die voortgebracht worden om mij alhier te houden tegen mijn eer en reputatie; achtende heter
van het Land voor alle mijn diensten te hebben gemeriteerd.” Ook zocht men bezwaar tegen
het aannemen van de hem uit Engeland overgezonden Orde van de Kouseband.