HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

onthalsd. — de Groote Heeren verlangen aan de Raad van State de andere Raden te
onderwerpen en aan de Staten-Generaal afdoende invloed te verlenen; als waarborg tegen
vreemden en ook tegen de Vorst. — 1565. Egmont naar Spanje, om dergelijke krachtige
hulpmiddelen tegen wanorde die ondragelijk werd. Maar wat zou er bij een
onafhankelijkheid, zo volkomen, geworden zijn van het Vorstelijk gezag?
De Protestanten begonnen machtig te worden. Duizenden deelden heimelijk in hun geloof.
Jeugdige edellieden, vooral van de Waalse Provinciën, uit Frankrijk en Zwitserland, als
ijverige Protestanten wedergekeerd. Bondgenoten buiten 's lands: de Franse Gereformeerden,
vele Duitse Vorsten, ook Keizer Maximiliaan 11 (1564 — 1576), in zijn hart van de
Hervorming toegedaan, met Filips weinig bevriend. Menig aanzienlijke, uit overtuiging,
medelijden of politieke inzichten, de Hervormden gunstig. Wezenlijke of voorgewende vlees
voor de Spaanse Inquisitie (wier invoering Filips niet schijnt te hebben bedoeld) maakt de
zaak van de Protestanten, ook voor de Roomsen, tot nationaal belang. Algemeen werd
verzachting van de Plakkaten verwacht.
c. 1566-1568.
124. De Koning, lang weifelend en besluiteloos, zond eindelijk bevelen waaruit
onverzettelijkheid bleek. Teleurgestelde hoop op zelfstandigheid van regeringsvorm en op
gewetensvrijheid bracht algemeen misnoegen te weeg, spoedig in driftige weerstand en in het
VERBOND van de EDELEN openbaar.
Hendrik van Brederode, hoog van afkomst, fier, vurig, ondernemend, rusteloos,
stoutmoedig, volksgezind, los van zeden en oplopend. LODWIJK van Nassau (par. 148),
jonger broeder van de Prins, moedig, voortvarend, uitmuntend door edelaardigheid en
godsvrucht; de ziel van het Verbond. De Prins (waarschijnlijk met opzet niet vooraf
geraadpleegd) heeft weldra kennis, ook misschien geheim welgevallen er aan gehad; in de
hoop van, bij eensgezindheid en kloekheid, te doen vermijden wat door onbedachtzaamheid
de menigte op de been zou kunnen brengen.
Geheim overleg om zich binnen en buiten 's lands tot tegenweer te bereiden.
1566, 5 April. Rekwest om matiging van de Plakkaten, door Brederode met 800 Edelen, te
Brussel aan de Landvoogdes overhandigd; deze antwoordt dat zij des Konings goedvinden
vragen en inmiddels zachtheid aanbevelen zal. Deze daad, die, volgens hen, het uitbarsten van
algemene opstand verhoedt, wordt hun door velen toegerekend als gekwetste Majesteit en
rebellie. De Edelen gescholden voor Geuzen (ellendelingen); hierop zinspelend, dra en zij een
penning met het opschrift: fidèle an Roi jusqa à la besace.
124a. Door de Edelen ondersteund, hielden de talrijke Gereformeerden zich niet langer schuil.
Niet langer in het geheim moest de Heer, die zo heugelijke uitkomst gaf, worden gediend. De
Gemeenten vestigden zich op meer geregelder voet; de openbare prediking werd. algemeen;
straks, waar het nodig was, door gewapende houding beschermd.
Overleg bij de Regering omtrent voorlopige Moderatie, om de ongenoegzaamheid
Moorderatie genoemd. — In April en mei nog verscheidene om de Religie gevangen, enige
verbrand.
De tijd van de 1ijdzaaamheid scheen voorbij. De hervormden waren niet van zins de
prediking des geloofs na te laten. In Vlaanderen waren reeds openlijke bijeenkomsten in
zwang. Nu beslist de Synode, te Antwerpen vergaderd, de openbare preek aan alle oorden des
langs in te voeren. De regering bijna nergens in staat het te beletten. Snel organiseerden zich
thans de Gemeenten; onder een Consistorie, voorts met de Synode als Landskerk. Eens
menigte ballingen teruggekeerd; daaronder een aantal Predikanten vol ijver en moed