HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

Drukkend juk van de Stedelijke Regenten, vooral in de Stadhouderloze tijden. Zonder
de invloed van de Godsdienst ook op hun gedrag jegens de burgerij, had het, door de omvang
en het willekeurige hunner macht, veel drukkender kunnen zijn. — De handel, zenuw van de
Nederlandse Staat, richt de gedachten op winst en eigenbelang; brengt uitheemse waren, ook
uitheemse zeden in het land, en kan middel worden tot vermindering van deugd, bij
vermeerdering van geld. Zou het Evangelie tot, het bestrijden van dergelijke strekking
overbodig zijn geweest ? (§ 101). — De lauwheid van het volktemperament is in
bedaardheid en bezadigheid verkeerd; de werking vaan de geest heeft de overhand behaald op
de werking van een vochtig en nevelachtig klimaat.
107. Ook hier bleek, naast de rijkdom van de goddelijke goedertierenheid, de diepte van het
menselijk bederf'. Reeds spoedig werd, bij het genot van de weldaad, weinig aan de
weldoener gedacht; Gons woord en wet zouden in vergetelheid zijn geraakt, Indien men niet,
onder de tuchtigingen des HEEREN, als bij vernieuwing, eerbied voor Zijn geboden en
behoefte aan telkens herhaalde redding en genade gevoeld had.
Wederom is onze geschiedenis telkens aan die van Israël gelijk: ,Onze vaders hebben
niet gelet op Gods wonderen, zij zijn aan de menigte Zijner goedertierenheden niet gedachtig
geweest; maar Hij verloste ze om Zijns Naams wil; toen geloofden zij aan zijn woorden; zij
zongen zijnen lof, maar zij vergaten haast zijn werken; zij verbeidden naar Zijn raad niet. Dies
is de toorn des Heeren ontstoken tegen Zijn volk. Hij heeft ze menigmaal gered; maar zij
verbitterden Hem door hun raad. Nochtans zag Hij hun benauwdheid aan. als Hij hun geschrei
hoorde; en Hij dacht, tot hunnen beste, aan zijn verbond, en het berouwde Hem, naar de
veelheid Zijner goedertierenheden." Ps. 106.
Menigvuldig ook de plagen des Heeren. — a. Oorlog. — b. Moorddadige ziekten,
veeltijds pest genoemd: 1602, te Leiden in één week 900 doden; 1617, te Amsterdam in de
eerste zes maanden 1530, daarna 6929; 1624, 11,795; te Leiden, van Augustus 1624 —
October 1625, 9897; in 1635, te Leiden 20,000; te Amsterdam, 8177; te Haarlem, 7000; in
1652, te Hoorn bijna niet één huis zonder lijk. In 1655, te Amsterdam in zes maanden 13,000;
te Leiden, 13,088; te Deventer dagelijks 70 tot 90. In 1664, te Amsterdam, 24,148. — Men
erkende dat de pest van God komt; noemde haar in de keuren „de gave Gods,” schreef Vast en
Bededagen uit, om de toorn van God te stillen en af te bidden." — c. Watervloeden (§ 3a). in
1625 liep geheel Noord-Holland onder; in 1634verdronken,in Noord-Holland alleen,
100,000hees ten; in 1643 voer men over land van Groningen naar Zwartsluis. — d. Hongersnood:
in 1622, toen het last rogge, doorgaans tegen 80 goudguldens verkrijgbaar, voor
250 werd verkocht. — e. Velerlei ramp. Alle elementen strekken ten verderve onder Gods
straffende hand. Buitengewone hitte in 1557; ook in 1602, toen ruiters in de harnassen
verstikten. 1n 1634 ontzettende droogte, in Maas, Waal en IJssel op enkele plaatsen 11 voet
water. In 1767 hagelschade, in de dorpen bij 's Hertogenbos, ten bedrage van 2 tonnen goud.
Dikwijls bijv. in 1633, ziekte onder het vee. — Vernieling door kevers, rupsen, muizen, in
1517, het land door de muizen verwoest. —
“Is er een kwaad in het land, hetwelk de Heere niet doet?"
108. Gedurende driehonderd jaren stonden de lotgevallen van het Nederlandse volk met trouw
of ontrouw aan de belijdenis van het Evangelie in verband. Onze Vaderen hebben geleden
voor het geloof: „alle dingen schade geacht om de uitnemendheid van de kennis van Christus
Jezus hun Heere:” gestreden voor het geloof: „de scherpte des zwaards ontvloden, uit
zwakheid krachten verkregen, zijn in de krijg sterk geworden, hebben heirlegers van de
vreemden op de vlucht gebracht en koningrijken overwonnen:” het geloof' behouden en ook
elders niet nadruk beschermd; het geloof verlaten: „hebbende een gedaante van Godzaligheid,