HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

hulpbetoon dat tevens gunstbetoon was. De studie van de Oudheid en het Romeinse recht
hadden tot onjuiste toepassing en bedrieglijke overneming van denkbeelden uit de Griekse en
Latijnse wereld geleid. Weldra, zonder op de oorsprong van de Europese Monarchieën uit
grondbezit en uit eigen en erfelijke macht van de regerende Stamhuizen te letten, verbeeldde
men zich en stelde vast dat deze Rijken oorspronkelijk Gemenebesten waren geweest; dat de
Koningen door het volk gekozen waren, om met gemeen overleg en onder toezicht van de
kiezers, het bestuur in handen te hebben; dat hun onafhankelijkheid, door geen lengte van tijd
gewettigd, tirannieke aanmatiging was, en door wetten en instellingen, met verlevendiging
van de aloude volksrechten, behoorde te worden beperkt.
De voortgang dezer wanbegrippen bevorderd door a. het Romeinse Recht, bij welks
toepassing op het Staatsrecht men redeneringen ontleende aan Rome onder het
Keizerlijk bewind, dat is, aan een door dwingelandij ten onder gehouden Gemenebest;
b. het Laten, taal van de diplomatie, van de geleerdheid, van de Roomse Kerk, van de
briefwisseling, van de beschaving. De dode taal veroorzaakte misverstand door
republikeinse benaming ook van hetgeen monarchaal was; c. de bewondering voor
Griekenland en Rune, wier grootheid uit de veerkracht van Republieken ontstaan was;
d. het handelsverkeer met Italië, alwaar machtige steden haar onafhankelijkheid, in de
middeleeuwen, hadden bewaard; e. de, opkomst en bloei van de steden in 't algemeen,
wier inrichting, in eigen beheer, republikeinse was; f. de menigvuldigheid van de
oorlogsbeden: die vrijwillig geeft, verheft zich ligt boven wie telkens met dankzegging
ontvangt; g. de tegenstand, door velerlei omstandigheden, tegen de Vorsten gewekt.
89. De werking dezer verkeerde opvatting, na zich dikwerf in de onlusten van de veertiende
en vijftiende eeuw vertoond te hebben, werd vooral in de laatste helft van de zestiende
openbaar. Onkunde en verwarring was er omtrent oorsprong, natuur, omvang en perken van
het Grafelijk gezag, zoowel als van der Staten plicht en bevoegdheid. De rechten van de
Hertogen en Graven kreet uiten, als onverdragelijke aanmatiging, uit. In de Vorst zag men de
eersten ambtenaar, in de Staten de Volksvertegenwoordiging van een Gemenebest.
In 1564 noemen de Staten van Holland zich nederig “een Collegie, geapprobeerd bij
zijner Majesteits voorzaten, waarbij de zaken van de Lande worden gehandeld en gedirigeerd
ten aanzien van de belasting of verlichting van de ingezetenen en van wat daaraan hangt."
In 1575 horen zij reeds niet ongaarne wat ook de Graaf Jan van Nassau getuigt: “de Staten
van den Lande zijn degenen die God almachtig uit het volk verkiest en roept om, onmiddellijk
naast Hem, te verkiezen een koning of Gouverneur, Wetten en Statuten te ordonneren, mitsgaders
zekere orde en beleid van de Gemeente of Republiek." En in 1587, ter stelselmatige
handhaving van pas verkregen rechten, keren zij, uit onkunde en. misverstand, de ganse
geschiedenis om: "'t Land van Holland en Zeeland, is sedert de tijd van 800 jaren, herwaars
geregeerd en berecht geweest bij Graven en Gravinnen, dewelke bij de Edelen en Steden,
representerende de Staten ... de heerschappij en Soevereiniteit wettiglijk is opgedragen." —
Sedert 800 jaren? in de Nederlanden vóór de veertiende eeuw, in Holland vóór 1428 (§ 59),
waren geen Staten bekend!
90. Men wilde dus behoud van de monarchale vorm, met vermeende terugkering tot de
republikeinse grondtrekken van de Staat endeinde vergetelheid geraakte rechten van het Volk.
Van daar dat men met ernst naar een Vorst gezocht en, liever dan er geen te hebben, getracht
heeft het Stadhouderschap tot Grafelijk aanzien te verheffen; maar zelfs de benaming van
Landsheer werd aan die van Opperhoofd gelijk; bij elke opdracht, werd het gezag aan
bepalingen verbonden waardoor het, zo men waande, hersteld, inderdaad vernederd en bijna
krachteloos werd.