HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

pleiten voor ware vrijheid van godsdienst in de Nederlanden: "Alle gezindheden moeten
worden beschermd."
Revolutie en oproer.
In juli 1830 braken er in Parijs liberale onlusten uit, die al snel oversloegen naar andere
plaatsen, waaronder Brussel. Franstalige liberale kringen binnen de Zuidelijke Nederlanden
hadden wel oren naar een opstand om een liberale staat te stichten met de hulp van Frankrijk.
In augustus 1830 brak er onrust uit in Brussel en al spoedig verspreidde de onrust zich over
andere delen van de Zuidelijke Nederlanden. Groens angst voor het overwaaien van Franse
revolutionaire ideeën werd hiermee werkelijkheid: "In Frankrijk is de omwentelingsgeest los.
De Jacobijnse leer, onder de tooi van Liberalismus, van milde en vrijzinnige denkbeelden
omkleed, komt in haar ganse afschuwelijkheid aan de dag."
De Nederlandse Gedachten werden door Groen na augustus vrijwel uitsluitend gewijd aan de
Belgische opstand. Hij nam vooral aanstoot aan de weifelende houding, waarmee de koning
en de regering de onlusten in het Zuiden tegemoet traden. Volgens Groen moesten de muiters
zo snel en zo hard mogelijk worden gestraft, omdat zij de wet – en in het bijzonder de
grondwet – en het koninklijk gezag niet eerbiedigden. Als er grieven waren, dan dienden die
in de ogen van Groen langs de wettige kanalen kenbaar te worden gemaakt, waarna er naar
een oplossing kon worden gekeken. Groen begreep dus wel, dat er in het Zuiden bepaalde
grieven leefden, maar dat rechtvaardigde in zijn ogen geen opstand tegen het wettige gezag.
De grootste angst van Groen van Prinsterer was echter, dat de geest der revolutie zou
overslaan naar de rest van de Nederlanden en het staatbestel omver zou werpen: "De
vreeselijkste vijand is de leer, die in Frankrijk de overhand verkrijgt." De Belgische opstand
en de scheuring der Nederlanden kunnen we dan ook beschouwen als een waterscheiding in
het denken van Groen. Hij zag de scheuring van de Nederlanden niet alleen als een nationale
ramp, maar evenzeer als een levensbeschouwelijke bedreiging. Vanaf die tijd zal zijn
politieke loopbaan in het teken staan van het bestrijden van de revolutionaire ideologieën. Hij
formuleerde zijn politieke handelen dan ook als anti-revolutionair.
België en Holland in het bewustzijn van Groen van Prinsterer.
Aanvankelijk pleitte Groen voor het voorkomen van een scheiding van de Nederlanden. Maar
door de opstand in Brussel (augustus), de aftocht van het veldleger (september) en de
instemming met de afscheiding van België door de regering (oktober) was hij zo ontmoedigd,
dat hij zich neerlegde bij de nieuwe realiteit: "Het Rijk der Nederlanden is in tweeën
gescheurd." In zijn ogen was het Zuiden overgeleverd aan de revolutionaire liberalen en hij
verwachtte dat de nieuwe staat België weldra door Frankrijk zou worden opgeslokt. Groen
betreurde de scheuring ten zeerste, maar uiteindelijk zag hij de scheuring als een bittere
noodzaak om revolutionaire ideeën buiten de deur te houden.
Naarmate de scheuring zich duidelijker aftekende nam het animo voor Nederlandse
Gedachten af en in 1832 was Groen door gebrek aan geld en kopij genoodzaakt om het
tijdschrift op te heffen. Groen sloot het tijdschrift echter af met een reeks artikelen met de
vraag: "Welke behoort de betrekking van België tot Holland te zijn?" Hierin ging hij ook in
op de oorzaken van de scheuring. Hij was daarbij ook bereid de hand in de eigen (Hollandse)
boezem steken door toe te geven, dat Noorderlingen Hollands en Nederlands teveel als
synoniemen zagen. Hij zag ook in, dat het Verenigd Koninkrijk op verkeerde beginselen was
gegrondvest, namelijk ten eerste op de wil van de reactionaire grootmachten, en ten tweede op
liberale beginselen.