HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

noodzakelijkheid van oorlog enigszins te verbergen; ,wars van alle kuiperij; niets doende om
de welwillendheid van de bevolking te verwerven, bij wie hij veel zou vermogen, Indien hij er
moeite toe deed, maar hij is zoo, en zegt dat hij zich wil staande houden, door eigen
verdiensten en niet door dergelijk gevlei" 16. Belangeloosheid. De meest voordelige
aanbiedingen werden hem gedaan; een miljoen en grote heerlijkheden in Duitsland, zo hij
wilde vertrekken; ook wel, in verstandhouding met de Aartshertog, meer gezag en zelfs de
Soevereiniteit. de vijand had hij zelfs niet aangehoord en zou nimmer iets doen tegen eer en
plicht, noch schadelijk aan een Land, waarvoor hij zoveel gevaar getrotseerd had. Afkerig van
heerszuchtige ontwerpen; ,meer in het hoofd van zijn dienaars dan in het zijne; hij heeft
matiging en terughouding, en oordeelt over hetgeen hij vermag, verstandig en zonder drift"
16. Zelfs Louise de Coligny schreef in 1609: "Men zal ten laatste ontwaren dat Maurits in alle
deze zaken helderder dan iemand gezien heeft."
Willem-Lodewijk met Maurits eenstemmig. Veeleer zal de natuur veranderen als dat de
vijand zal verlaten zijn maxime essentieel, dat de ketters en rebellen geen geloof is te houden;
hij zal arbeiden om met praktijken en bedrog te verkrijgen daartoe hij met al zijn macht en
geweld niet is kunnen komen.
234. De onderhandeling, met wapenstilstand begonnen, werd, onder bemiddeling van
Frankrijk en Engeland, voortgezet; maar de schoonschijnende beloften werden spoedig door
harde eisen gevolgd; zodat, na langgerekt overleg, vrede onmogelijk geacht werd.
Wapenschorsing voor acht maanden, naderhand verlengd. — Maurits toestemming
door Barnevelt verkregen; in de hoop dat alzo de onmogelijkheid van vrede aan het licht zou
worden gebracht. — Engelse en Franse Gezanten; onder leiding van de schrandere Jeannin.
Deze ijvert voor goede verstandhouding tussen Barnevelt en Maurits: „hun verdeeldheid”
schreef Hendrik IV, "is de val van de Republiek". Voorlopige beschikkingen, in overleg met
Pater Neyen en Verreiken. — 1608. 1 Febr. Aankomst van de afgevaardigden van de
Aartshertog en van de Koning; Spinola en Richardot. 25 Aug. De onderhandeling afgebroken,
om de lagen en kunstenarijen van de vijand.
Hendrik IV was tegen het gaande houden van weinig afdoende strijd, ,De gronden van
Maurits goed genoeg, Indien hij de bevolking kon overreden, en meester over de beurs van
anderen was; zijn gevoelen beter dan dat van de Staten".
235. Onmiddellijk werd de onderhandeling hervat; maar niet over vrede; over Bestand.
Volgens Maurits een halve maatregel, een middel om weer te geraken onder het Spaanse juk;
zijn waarschuwing was onvermogend tegen de wil van de meeste Gewesten, door Franse
invloed gesterkt.
1608. 27 Aug. Voorslag van de Engelse en Franse Gezanten tot een veeljarig Bestand,
— Aug. Besluit van de Algemene Staten (eenparig, op Zeeland na) om daarover te handelen,
mits hun vrijheid voor altijd werd erkend. — In het eerst was Frankrijk stellig tegen; in Maart
1608 niet meer.
Geldgebrek drong velen tot een bestand. De oorlogskosten, boven de algemene
middelen, drie tonnen per maand. De schatkist van de Algemene Staten f 9,000,000 ten
achter; de bijzondere Provinciën, te samen, tweemaal zoveel. 21 Sept. Brief van Maurits aan
de Staten van Holland. „Onder deksel van vrede heeft niet anders dan stilstand geschuild.” De
vijand zou in verzekerde rast en de Republiek tot excessive kosten verplicht zijn nering en
welvaren zou overgaan naar Vlaanderen en Brabant; 1/3 van de ingezetenen, zich alleen bij de
oorlog generende, zou worden verdreven en verjaagd; misschien zou men, vóór het einde van
de trève, elkaar raden en dringen tot schandelijke reconciliatie, gevolgd met ondragelijke
slavernij en eeuwig verderf. Hij schreef aan Hendrik IV: “Het Bestand maakt de