HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

de nauwe verwantschap met Spanje, bijkans voortzetting van de Nederlandsen oorlog. De
Koning schreef (3 April) aan zijn gezant in 's Hage: „Ik verklaar u dat ik dan mede van de
partij zou willen zijn en er mij zo diep mogelijk in storten.” De gezant schreef (8 April):
„Barnevelt heeft mij gezegd en verhaald dat, zo U. M. de verdediging van de Keurvorst
onderneemt, zij zich bij u zullen voegen ten oorloge tegen wie het ook zij.”
De uitzichten werden, door de koningsmoord, verijdeld, toen de verwezenlijking nabij
was. Van Franse tussenkomst, die voor de Republiek zowel als voor Duitsland, door bedwang
van Oostenrijkse en Rooms-katholieke overmoed, heilrijk had kunnen zijn, was geen spraak
meer. De Koninginweduwe (Maria de Medicis) zocht in de vriendschap met Spanje, die
weldra (1612) door het huwelijk van de jonge Koning haar zoon Godewijk XIII) met een
Infante werd bevestigd, tegen de woelingen en eisen van de Aristocratie, ook van Protestantse
Groten (den Hertog van Bouillon, Rohan, enz.) waarborg en steun. De aansluiting van vele
Gereformeerden bij deze aristocratische, enkel politieke, oppositie zeer nadelig. Genietende
de Edicten en beloften van de overleden Koning, behoorden zij zich te vrede te stellen en bij
elke gelegenheid te worden vermaand, dat de rechte reformatie bestaat in de gehoorzaamheid
aan de Koning; als goede onderzaten betaamt, bijzonder in des Konings minoriteit 15. Aan het
overwicht in Duitsland, aan stelselmatig verzet tegen uitbreiding van de Spaanse macht, dacht
de Koningin niet meer. —
In Engeland Jacobus 1 zwak, wispelturig, voor doortastende maatregelen even ongezind als
ongeschikt; begerig naar toenadering tot Spanje, om aldus invloed bij Oostenrijk, ten gunste
van de Duitse Protestanten, te verkrijgen.
249. Het twaalfjarig Bestand wordt eigenaardig naar de gang van de kerkelijke geschillen
verdeeld. Eerst werd de Hervormde Kerk aangevallen, zonder weerstand (1609 - 1616);
daarna ontstond er tegenwerking en strijd (1616 — 1618); bekroond door overwinning en
herstel (1618-1621).
E 1609 — 1616.
250. Reeds vóór het Bestand hadden de twisten in de Kerk een onberustbarende hoogte
bereikt. Reeds was de leer van Arminius verbreid, de aanvrage om revisie van de Formulieren
geschied, het beroep op de Overheid ter sprake gebracht, de regelmatige bijeenroeping van de
Synoden verzuimd of belemmerd. Bij de Gereformeerden was groot misnoegen en
toenemende bezorgdheid ontstaan.
Fundamenten ter verandering van de Religie; a. het hard drijven van de noodzakelijke revisie
van de Confessie en de Catechismus; b. de nieuwe verwarde Pelagiaanse leer van Arminias,
verspreid door 't ganse land; c. de hoogste macht in kerkelijke zaken, ook voor zoveel de
Gemeente Gods en haar geestelijke regering aangaat, gegeven aan de Hoge Overheid; d. het
ophouden van de jaarlijkse Synoden, waarmee de enigheid van de Kerken losgemaakt werd,
11.
1606. Nationale Synode eenparig door de Generaliteit toegestaan; maar ,, met Revisie
van Belijdenis en Catechismus." — Arminius en de zijnen beweerden “dat de Revisie plaats
hebben moest; de anderen dat ze plaats hebben mocht, als dit goed of nodig bevonden werd;
dat iedereen zijn bezwaren kon inbrengen, maar dat vooraf reeds elke band weg te nemen
ongerijmd was. De Synode kon niet, om de mogelijkheid van dwaling, haar eigen Confessie
in twijfel trekken; evenmin als een rechter een eerlijk man, enkel eind at hij zondigen kan, tot
onderzoek roept ".
1607. Mei. Voorbereidende Vergadering (Conventes praeparetorius) van predikanten
en hoogleraren, in 's Hage beschreven door de Staten-Generaal. Met 13 tegen 4 stemmen