HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

zwaar viel, trachtten zij een zelfstandigheid te verwerven die ze buiten het bereik van de
vorstelijke oppermacht zou hebben gesteld.
De Landsheer gaf aan de Steden: a. Wetten en Rechten, waarnaar de burgers, als vrije
mensen, door zijn Ambtenaren en Rechters zouden behandeld worden (Costumen); b. een
Stedelijke Rechtbank, waarin de Schout of Baljuw, des Heren opperrechter, uit naam van de
Soeverein en als voorzitter, de vierschaar spande, met de Schepenen, die hij uit de
stedelingen, als gelijken en stadgenoten (evenknieën) van de gedaagden, verkoos; c. een
burgerlijk bewind, dat, voor het ontstaan van de Vroedschappen, insgelijks bij Schout en
Schepenen berustte en het recht van keuren te maken ontving, altijd behoudens de rechten van
de Heer. — Aan dezen behoorden de poorten, muren, wallen, grachten, gevangenhuizen,
stedehuizen. De slavernij werd afgekocht tegen jaarlijkse schatting en buitengewone gift, bij
des Heren huldiging, huwelijk, of uitreis.
24. De Stedelingen hadden, in eigen zaken, eigen beheer. De geldelijke aangelegenheden, de
wijs van opbrengst van de belasting, de toekenning of weigering van vrijwillige bijdragen,
werden geregeld met overleg en toestemming van de burgerij. Langzamerhand werd het
bestuur dezer gemeenschappelijke belangen aan de voornaamsten overgelaten, en eindelijk
opgedragen aan vaste Lichamen, Vroedschaps-Collegiën genoemd. De zucht dezer stedelijke
Regenten om van Vorst en Burgerij onafhankelijk te worden, is een grondtrek onzer
volkshistorie.
Vooral in de 14de eeuw de Gilden van arbeids- en handwerkslieden algemeen. Deze
lichamen(verenigingen van hen door wie het zelfde ambacht uitgeoefend werd) hadden, door
Hoofden of Dekens, grote invloed op het Stedelijk Bestuur.
Eerst alle de stedelingen bij klokkenslag opgeroepen. Later kwamen alleen op, of werden
alleen geroepen de rijksten, vroedsten (die het meeste verstand van zaken hadden),
notabelsten; daarna slechts die enig ambt bekleedden of hadden bekleed, met de
Weesmeesteren en Dekens; tot eindelijk in de 15de eeuw, de Steden, op haar verzoek, een
vast bepaald getal burgeren (Vroedschap) verkregen, ter vertegenwoordiging van de burgerij.
25. De Landsheer werd, bij vermindering van inkomsten, door oorlog en geldverspilling
(terwijl de rijkdom en het aanzien van de landzaten, vooral van de Steden, toegenomen was)
menigwerf gedrongen geldelijke ondersteuning bij de onderdanen te zoeken. Eerste en
voornaamste aanleiding tot de bijeenroeping van de STATEN of STENDEN, wier invloed,
door het verlenen of weigeren van hulpbetoon, aanmerkelijk werd.
De Staten afgevaardigden uit de verschillende standen of klassen van het volk;
doorgaans uit: a. de Geestelijkheid, b. de Edellieden die opkwamen ook voor het platte land,
en c. de Steden. De stedelingen vormden de Derden Stand, omdat zij na de Geestelijken en de
Edelen, nu ook, als vrije lieden, in aanmerking kwamen.(3) De Staten verenigden zich op last
van de Vorst, uitsluitend voor datgene waartoe raad of onderstand werd gevraagd; ieder
stemde voor zich of zijn lastgevers; er had dus geen overeenstemming of beslissing bij
meerderheid plaats. — Zij bleven onderdanen, tot gehoorzaamheid en eerbied verplicht; zij
waren eigenaars en hadden het recht de beurs gesloten te houden. Menige wens werd door
inwilliging ener bede verkregen; menig nieuw Privilegie minder uit vrije gunst (volgens het
recht van de Landsheer) verleend dan, ten gevolge er uitgedrukte of stilzwijgende
overeenkomst, bijna gekocht. De invloed van de Staten hield gelijken tred met de behoefte
aan hun medewerking, aan hun geld, vooral aan hun ondersteuning, als het erfrecht
twijfelachtig was. — In de meeste Nederlanden werd dit hulpmiddel van de in verlegenheid
gebrachte Landsheren eerst tegen het einde van dit tijdvak gebruikt doch vroeger reeds
werden, én Edelen, en Steden, door de Vorst, als hij borg stellen moest, afzonderlijk verzocht
ter medebezegeling zijner overeenkomsten en beloften.