HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

1583. 1 April. Truchses in de ban; weldra door vijanden omringd. Hertog Casimir alleen komt
hem te hulp; na de dood van zijn broeders (12 Okt.), in allerijl huiswaarts gekeerd. — Bonn
ingenomen.
1584. April, de Bisschop naar Holland gevlucht; opgevolgd door Hertog Ernst van Beijeren;
weldra zeer gevaarlijke nabuur voor de Nederlanden; "ingedrongen ook in de Stichten van
Luik, Munster, Hildesheim, reikende zijn Landen van Brabant af tot in het hart van Duitsland
en omsingelende volkomen de Verenigde Provinciën; hij zelf begaf zich nooit tot grote zaken;
drinkende gewoonlijk hele nachten en 's daags slapende 10).
Aug. Hevige twisten te Utrecht tussen de Overheid en de schutterij. De burgerhoplieden
Tribuni Plebis; niet weinig bezwaard dat de Staten beliefd had aan te nemen en in maandgeld
te houden ettelijke honderd man, zo het heette ter bescherming van de Plattelanden; welke
men presumeert dat tot geen ander einde zouden dienen dan tot „verdrukking van de
Gemeente en stabilissement aan tirannie.”
Sept. — April 1584. Beleg en overgave van Yperen. Verraad van Hembyze, te Gent (1583)
weergekeerd; onderhandeling met Parma, maar (5 Mei) omwenteling, zodat men tot
verdediging besluit. — Verraad van de Prins van Chimay, Gouverneur van Vlaanderen, in
schijn ijverig Gereformeerd. 22 Mei; levert Brugge en Damme. — Reeds had Parma op Antwerpen
het oog; willende de bijl aan de wortel van de boom stellen,. „Die van Brabant hielden
80 vendelen knechten en 16 cornetten paarden, die meest op die van Antwerpen stonden, met
alle de schepen van oorlogen en ammunitie daartoe behorende”.
1584. 10 Juni. Dood van Anjou. „Hij wilde geen monnik of biechtvader, belijdende genoeg te
betrouwen zijn zaligheid en vergiffenis van zijn zonden door het bloedvergieten van Christus
de enigen Zaligmaker"'. Door zijn afsterven werd (tot ergernis en schrik van al wie streng
Roomsgezind was) de Gereformeerde Koning van Navarre de naaste erfgenaam van de Franse
troon.
1584. 10 Juli. De Prins te Delft doorschoten, uitroepende: “Heere God; wees mijn ziel
genadig; ik ben zeer gekwetst: Heere God, wees mijn ziele en dit arme volk genadig.” —
Algemeen verslagenheid; de kinderen weenden op de straat. Te 's Hertogenbosch, in de
Domkerk, werd een Te Deum gezonden; maar 's avond is de bliksem op de Kerk gevallen en
heeft de toren verbrand — De Gereformeerden zeiden dat in dezen moordenaar te zien was de
vrucht van der Jezuïeten leer, als dat de Hemel te verdienen ware met zulke daden en werken,
die de Paus, het hoofd daarvan, voor goed acht, al waren ze strijdende tegen alle Goddelijke
en menselijke rechten, brekende alle menselijke maatschappij, en dat het gave wonder dat uit
die school geen meer zulke discipelen gebroed worden" 6).
Lijkpredikatie over Openb. 14, vs. 13. — Praalgraf in de Nieuwe Kerk: „God Almachtig ter
ere en ter eeuwige gedachtenis van Willem van Nassau, Prins van Oranje, als een Vader des
Vaderlands, dewelke de dienst van de Nederlanden meer heeft geacht, als de welvaart en
voorspoed van hem en de zijnen; de ware Religie, mitsgaders de Privilegiën van de Lande,
wederom ingevoerd en in zijn ouden Staat heeft gebracht.”
195. Nooit wellicht had de kans ongunstiger gestaan. Buitenlandse hulp kon nauwelijks
worden verwacht; noch uit Engeland van de altijd omzichtige Koningin; noch uit Duitsland,
waar de Roomse partij in de Keulse oorlog gezegevierd had; noch uit Frankrijk, waar de
Koning genoodzaakt was de klimmende heftigheid van de Ligue te ontzien. Spanje had, door
de bemachtiging van Portugal, belangrijke aanwinst gedaan, en een Landvoogd als Parma was
meer dan talrijke legermachten waard. De Zuidelijke Nederlanden waren Merendeels
overheerd; Groningen in 's vijands hand; de overige Noordelijke Gewesten blootgesteld aan
vijandelijke inval, afgemat, ontmoedigd en uitgeput. De last van de oorlog scheen opnieuw