HANDBOEK DER GESCHIEDENIS VAN HET VADERLAND Door ...

Vernieuwde aandrang om het aan te nemen, althans voor enigen tijd, „verhopende de Staten
alzo voor als nog ontslagen te blijven van de Soevereiniteit van Anjou, hoewel de Prins
daarop aanhield en daartoe was vorderende”. — 1582. 14 Aug. Acte van Acceptatie van de
Graaflijkheid: 26 Nov. dankbetuiging van de Staten. — 1583. 14 Juni. Verzoek om in hun
Gewest te komen; „om te procederen tot capitulatie, om te voltrekken de inauguratie van
Zijne Exc. als Grave en Heer, hetwelk zonder grote disreputatie en onere van weerzijde, niet
verder zal uitgesteld of nagelaten mogen worden.” 14 Sept. De Prins, op hun aanhouden, door
hun Gedeputeerden iterativelijk gedaan, echter niet in Holland gekomen om de zaken te
voltrekken; vooral daar hij de bestemden dag van 15 Febr., mits de beroerte van de Fransen,
zo onvoorzien opgekomen, niet heeft kunnen houden" 13). g. — 15 Nov. Ontwerp van nadere
Unie van Holland, Zeeland en Utrecht, met een Raad van State van 12 personen nevens Z.
Exc. — Ondertekening en verzegeling van het Renversaal of Acte van Acceptatie als Graaf
door de Edelen en steden (volgens Resolutie van 23 Maart 1583); overlevering insgelijks (7
Dec.).
De inhuldiging door Gouda en Amsterdam tegengehouden; door Amsterdam, waarschijnlijk
“om de weg te banen tot vollediger en algemeen aanstelling, tot Graaf, of tot Algemeen Hoofd
of Gouverneur van de ganse Unie". — In Zeeland meer bezwaar, vooral bij Middelburg, dat
echter uit de weg geruimd werd.
Voorwaarden (in 49 artikelen). Vrij Graafschap en Graaflijkheid (ook ontslagen van de
onderhorigheid aan het Duitse Rijk). Geen Alliantie, geen oorlog of vrede, geen handeling
met vreemde Mogendheden, zonder toestemming van de Staten. Onderhoud van de
Privilegiën, zelfs die tot nog toe niet gebruikt zijn (met het oog op het Groot-Privilegie). Geen
uitgifte of vernieuwing van Privilegiën, zonder toestemming van de Staten. Handhaving van
de ware Christelijke Gereformeerde Religie alleen; zonder dat iemand in zijn geloof of
geweten gemoeid wonde. Vrijheid van de Staten om ten allen tijde dagvaart te houden,
Staatsgewijs, jaarlijkse bijeenroeping door de Graaf. Geen collecte of ommeslagen, zonder
eendrachtige toestemming van de Staten, uitgezonderd de kosten van oorlog en verdediging,
welke bij 2/ van de aanwezigen ingewilligd worden. Raad van twaalve nevens de Graaf door
de Staten aangesteld, en waarbij hij twee leden voegen mag, met welke hij de landszaken
beschikt. Bezit van de Domeinen, tot onderhoud van zijnen staat als Heer van de Landen. Bij
overtreding van de artikelen, en weigering van herstel, de Staten, Ambtenaars en ingezetenen
ontslagen van eed en belofte. Na 's Prinsen dood huldiging van een zijner wettige zonen,
volgens dit verdrag, en met verdere bepalingen nodig tot welvaren van het land. —
Graaflijkheid in titel; maar een macht geheel verschillend van het vroeger Graaflijk gezag; de
Graaf nu erflijk hoofdambtenaar van een Republiek; in de uitoefening van recht en plicht
veelszins belemmerd. Een dergelijke Soevereiniteit had met de Soevereiniteit niets dan de
naam gemeen. Te Utrecht werden soortgelijke voorwaarden genoemd: „zo gelimiteerd en
gerestringeerd dat nauwelijks een persoon van zeer kleine kwaliteit ze zou kunnen
goedkeuren; zonder dat in het allerminste, immers zeer weinig, tot voordeel van de privilegiën
en vrijheid van de burgeren wordt gezorgd, die nochtans hetzelve voornamelijk aangaat, en
met lijf, goed en bloed zullen in tijd moeten bevestigen" 6). Waarop van de Staten antwoord
was, “dat weinige artikelen met reden kunnen weerlegd of weersproken worden, ten ware
men, om de vrijheid dus lange gevochten hebbende, zich in nieuwe servituut zou willen
begeven''. — De vroegere gehoorzaamheid aan de Graaf was, wèl in het oog van de Regenten,
niet in het oog van de burgers, slavernij.
In 1583 wenst de Prins afdoening. Daarbij, en vooral door de goede presentatie van de Staten
van te willen volharden in de vaste unie en vriendschap met de andere Provinciën, ‘zal
verhoed, ja genoeg afgesneden zijn alle gelegenheid van reconciliatie met de Koning, daar
anders enigen genoeg schijnen naar te luisteren en de oren bieden'.