Werkboek 'jij en ik' - Jeugdboekenweek

Verwerking
Spelen met woorden
Schrijf op het bord het eerste en het laatste woord uit
het gedicht Poëzie: ‘poëzie’ en ‘gedicht’. Kunnen de leerlingen
benoemen om welk taalverschijnsel het gaat?
Laat hen drie synoniemen opschrijven en de juiste
betekenis opzoeken in een woordenboek. Bekijk samen
met de leerlingen of de betekenis helemaal hetzelfde is.
Of zijn er toch kleine verschillen?
Schrijf het laatste woord uit het gedicht Poëzie op het
bord: ‘gedicht’. Laat de leerlingen de twee betekenissen
van dit woord noemen. Kunnen de leerlingen zeggen om
welk taalverschijnsel het gaat? Laat de leerlingen in het
woordenboek drie homoniemen opzoeken. Bespreek een
aantal opmerkelijke homoniemen in de klas.
Lucebert
De Nederlandse dichter en kunstenaar Lucebert schreef
een sonnet dat doet denken aan het gedicht van
Verdoodt. Het gaat zo:
school der poëzie
ik ben geen lieflijke dichter
ik ben de schielijke oplichter
der liefde, zie onder haar de haat
en daarop een kaaklende daad.
lyriek is de moeder der politiek
ik ben niets dan omroeper van oproer
en mijn mystiek is het bedorven voer
van leugen waarmee de deugd zich uitziekt
Uit: Apocrief – De Analphabetische naam, De Bezige
Bij, 1952
Vergelijk beide gedichten met de leerlingen en verwijs
naar de vorige opdracht. Ook in dit gedicht van
Lucebert komen veel synoniemen en homoniemen voor
die met het schrijverschap te maken hebben. Laat in
eerste instantie alleen de overeenkomsten met het
gedicht van Verdoodt aanstrepen en bespreek ze. Als de
leerlingen het aankunnen en het interessant vinden, is
bespreking van het hele sonnet mogelijk.
Elfje en verknipte fotocollage
De leerlingen schrijven een elfje. Dit is een gedichtje dat
uit elf woorden bestaat; de eerste regel bevat één woord,
de tweede regel twee woorden, de derde regel drie woorden,
de vierde vier woorden en de laatste regel nogmaals
één woord. Het uitgangspunt is het woord ‘jij’ dat de
eerste regel vormt. De rest van het gedicht is door de
leerlingen vrij in te vullen. De ‘jij’ waarover ze het elfje
schrijven is iemand die veel voor hen betekent, een klasgenoot,
buur, familielid of vriend. De leerlingen maken
eerst een woordveld rondom specifieke kenmerken
(karakter en uiterlijk) van deze persoon. Uit de lijst met
woorden maken zij hun elfje.
Van deze persoon maken ze een foto of ze brengen een
oude foto mee waarop de persoon alleen afgebeeld
staat. Deze foto knippen ze in stukjes, die ze naar eigen
inzicht – schots en scheef of volgens een bepaald
patroon – op gekleurd, dik papier kleven. Alleen het
hoofd van de persoon mag nog herkenbaar zijn. Naast
de verknipte foto komt het elfje te staan. Tekst en beeld
vormen zo een geheel.
ik bericht, dat de dichters van fluweel
schuw en humanisties doodgaan.
voortaan zal de hete ijzeren keel
der ontroerde beulen muzikaal opengaan.
nog ik, die in deze bundel woon
als een rat in de val, snak ik naar het riool
van revolutie en roep: rijmratten, hoon,
hoon nog deze veel te schone poëzieschool
– 171 –