turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 13edilmektedir. Astoronomi, kimya, psikoloj vs. hep bu kültürlerden oluşturduğu terimlerlegenişletilmektedir. Etkileşim kaçınılmazdır ancak dengeli ve karşılıklı olduğu müddetçe olumlusonuçlar doğurabilir. Türk kültürü târih boyunca etkileşime açık olmuş ve pek çok şey aldığıkadar, pek çok kültürel katkıyı da komşu kültürlere aktararak gerçekleştirmiştir. Macar, Fin,Kafkas (Çeçen, Adıge, Kabartay) haklarıyla iç içe geçmiş, Fars ve Arap kültüründen etkilenmiştir.Asya’da ise Çin ve Hint medeniyetlerinin kaçınılmaz sonuçları olmuştur. Dinler açısından daBudizm, Maniheizm, Hıristiyanlık ve İslam çok büyük rol oynamıştır. İslâmiyete girişle birlikteTek Tanrılı bir din anlayışı yavaş yavaş yerleşmiş ve nihayetinde mutlak geçerlik kazanmıştır.Bunun sonucunda da yine yavaş yavaş eski Tanrı ve Ruhlar geniş coğrafyalarda etkileriniyitirerek unutulmaya başlanmışlardır. Yeri gelmişken belirtmek gerekir ki, İslam öncesi dönemeait çok Tanrılı sistemi inceleyip sınıflandırmak her şeyden önce bilimsel bir çalışmadır ve budurumun dinsel olarak çekinilecek bir yönü yoktur. Örneğin Kuran-ı Kerim kimi ayetlerindetarihten sildiği bazı Tanrıların adlarını saymaktadır (Necm Suresi 19, 20. ve Nuh Suresi 23.Ayetler). Kuran-ı Kerim’in dünya durdukça yokolmayacağı anlayışı da göz önüne alındığında;İslam dininin yasakladığı hususlarda dâhi insan ve toplum hafızasını yok etmeye değil, korumayaaçık bir yaklaşıma sâhip olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca Orta Asya’da Şamanist geleneği İslam veHrıstiyanlıkla bir biçimde bağdaştırarak sürdüren topluluklar olduğu gibi, bir inanç sistemi olarakKamlık (Türk Moğol Şamanizmi) dışında başka bir din kabul etmeyen topluluklar da az da olsagünümüzde dâhi mevcuttur. Bunun dışında geçmiş dönem inançlarına ait pek çok uygulama veanlayışın örtülü bir biçimde günümüzde varlığını sürdürdüğü de görülmektedir. Belirli düzeydekibelirli istisnalar (meselâ Gagavuzlarda ve Ruslara yakın bazı Türk boylarında Hrıstiyanlık,Karaylarda Musevilik, Moğollarda Budizm, kimi Sibirya boylarında Kamlık gibi) dışında İslam tümTürk Dünyasının ortak değerlerinden ve en önemlilerinden birisidir.Türk – Moğol kültüründeki söylencesel unsurlar genel olarak dört sınıfta toplanabilir.Türk kültüründe bu unsurların arasında kesin çizgilerle belirlenmiş net farklar ve ayrımlaryoktur. Hemen hepsi de bir ruh ve koruyucu niteliğindedir. Burada ruh kavramından anlaşılmasıgereken şey de yine soyut bir varlıktır. Bilinen anlamda insan ruhunu düşünmek bu kavramlarıçok fazla daraltmaya ve yanlış algılamaya sebebiyet verecektir. Türk kültüründe bitkilerin,hayvanların hattâ cansız varlıkların da ruhları vardır. Fakat bu ruhlar insandaki gibi onunlakaynaşmış olmayıp, ona bağlı ve onu koruyan bir olgu olarak ele alınmalıdır. Ancak yine demümkün olabilecek temel farklılıklarla yapılabilecek bir sınıflandırma şu şekildedir.A. TİNSEL (RUHANİ) VARLIKLAR:1. TANRILAR: Yaratıcı ve yönetici güçlerdir. Kişiliğe büründürülmüşlerdir. Eril TanrılarHan, dişil Tanrılar Hanım sıfatıyla tanımlanırlar. Veya hepsine birden Toyun sıfatıeklenebilir. İnsan biçimine bürünmüş olsalar bile, bu şekli bir durumdur ve asıl Tanrıvasıfları hep ön plandadır. Tanrı adları özel ad oldukları için geldikleri şîve veyalehçede olduğu korunmuş gibi fakat okunuş kolaylığı olması bakımından Anadolu veTürkiye Türkçesi’ne uygun telaffuzlarla yazılmışlardır. Örneğin: Pura Han çeşitlikaynaklarda Puura Han diye yer almaktadır. Oysaki aslında tam karşılık olarak BuğraD e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ