turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 148Baksı[Azəricə: Baxşi]Bahşı (Türkmence: Bagşy (Bağşı), Baxši 1 ) –Türkmenlerde destan anlatıcısı, Özbeklerde destancıve falcı, Kazak ve Kırgızlarda ise büyücü ve duahanmanalarında kullanılmaktadır. Türkçe Kişi AdlarıSözlüğünde; 1. Bilgin, öğretmen. 2. Saz şairi, âşık. 3.Hekim. 2 olarak tanımlanır.Anlam ve İçerikFolklor araştırmacısı Hadi Zarifin ifadesine göre,Özbek halk destanlarının nesilden nesile intikal ettirilmesinde en önemli rolü bahşılarüstlenmiştir.Baksı sözcüğü Türk, Altay ve Moğol mitolojisinde ve halk kültüründe genel olarakşaman anlamına gelir. Bahşı, Bağşı, Bahçı, Bakşı olarak da söylenir. Moğollar Böğe veya Bügederler. Aslında Kam (şaman) kavramından daha geniş kapsamlıdır. Halk ozanı, âşık, müzisyenyönü de kimi zaman ön plana çıkabilir. Geleneksel yöntemlere dayalı Halk Hekimliği yapabilir.Koşuklar okuyan bir Halk Şairidir. Büyülü sözlerle kötü ruhları kovar. Eren, kam, koca, bilge,ozan, aksakallı (veya aksaçlı), falcı, kâhin, efsuncu gibi tüm unsurları tek başına bünyesindebarındırır. Bunlar ilerleyen çağlar içerisinde ayrışmıştır. Arkıl Ata ilk bahşıdır. Budizm ve Lamaizmile birlikte Budist Rahip ve Lamaist Rahip anlamlarına da genişlemiştir. Ruh kovarken kızıl elbisegiyerler. Moğolca Böge ile de köken olarak bağlıdır. Moğolca Böge sözcüğünün Türkçedeki Büke(Ejderha) sözcüğü ile de ilgili olduğu kesindir. Asyadaki komşu kavimlerin pek çoğunun dillerindeBağBag/Bög/Bök/Bug/Buk kökenli sözcükler yer alır ve bunların bir kısmı doğaüstü güçlere dairanlamlar taşır. Bahıcı olarak da bilinir. Çinceye Bokşi/Boşi olarak geçmiştir.KökenBahşı, Türkistan'ın bazı yerlerinde şaman, falcı, duahan, kinneçi bazı yerlerde semen, falçı,bazen de caylerde duahan, büyücü gibi farklı manalarda kullanılmaktadır. AfganTürkistan'ında,bir kasaba'da yerel şifa veren Özbek kimseye de kučirmači denilir.Cengiz Han ve Altınordu, sarayında, daha sonra Hive ve Buhara saraylarında destan anlatanbaksılar daima mevcut olmuştur. Her boyun meşhur olmuş bahşıları, halk destanlarını ağızdanağıza nakletmek suretiyle yaşatmışlardır. Özbeklerde güz mevsiminden itibaren bahar aylarınakadar her akşam destan okunması, halk eğitimi açısından önemli bir kültür faaliyeti olarakdeğerlendirilmektedir. Bahşı, dombırasını alır ve bütün gece destan okur.Bahşılar bu şekilde Goroğlu, Alpamış, Kuntuğmış, Tomaris, Karahan gibi kahramanlıkdestanlarını yüzyıllarca güzel ve alçak sesle şarkı söyleyerek anlatmışlardır. Bu gelenek, esirTürkistan halkının gönlündeki hürriyet arzusunu ve mücâdele şevkini daima yaşatmıştır.Romantik aşk ve macera destanlan ise, halkın millî ahlâkının ve millî hayat tarzının devamettirilmesinde, millî dil ve edebiyatın muhafaza edilmesinde çok önemli bir hizmeti yerinegetirmiştir.D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ