12.07.2015 Views

turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

S a y f a | 39Ağaç İyesi[Azəricə: Ağac İyesi]Ağaç İyesi – Türk halk kültüründe ve <strong>mitoloji</strong>sinde ağacın koruyucu ruhu. Değişik lehçelerdeAğaş (Ağas, Yağaç, Yığaç, Cığaç, Eves) İyesi olarak da söylenir. Moğolcada Mod (Modun,Modon) Ezen olarak geçer.ÖzellikleriHer ağaç için farklı bir İye vardır. Özellikle büyük, yaşlı ve kutlusayılan ağaçların mutlaka bir İyesi vardır. Bazen olumsuz niteliklerde taşıyan Ağaç İyesi’nin tüm vücûdu ağaç gibi kabuklarla vekıllarla kaplıdır. Çürümüş yaprak ve ağaç kabuğu gibi kokar. Ağaçİyesi bir yerden başka bir yere havada uçarak gidebilir. Bedeni sıktüylerle kaplıdır. Tüm bedenine yapraklar yapışmış, saçı sakalıbirbirine karışmıştır. Bazı söylencelerde sihirli güçleri olan kanatlı bir atı olduğu söylenir. Ayrıcaağaç türleriyle bağlantılı olarak değişik iyler olabilir. Örneğin; Meşe İyesi, Kavak/Gavak İyesi,Söğüt/Sövüt/Söget İyesi, Çam/Şam İyesi, Ceviz/Cevis İyesi, Kayın/Katın İyesi, Çınar/Şınarİyesi, Ardıç/Artuş İyesi, Gürgen/Kürken İyesi, Dut/Tut İyesi, Erik/İrig İyesi, Armut/Almurtİyesi, İğde/Niğde İyesi, Servi/Selvi İyesi, Vişne İyesi, Ihlamur İyesi gibi… Türk kültüründe ağaçönemli bir yere sahiptir. Özellikle sıra dışı görünümü olan ağaçlar Ulu Kayın’ı çağrıştırdığı içinsaygı gösterilir. Ağaç daima Uluğkayın kavramı ile birlikte değerlendirilmelidir. Türklerde ElmaAğacı büyük bir öneme sahipken İncir ve zeytin ağaçları ise İslâmiyet’in etkisiyle kutsallıkkazanmıştır. Çünkü Kuran-ı Kerim’de bu ağaç (ve/veya meyveleri) üzerine yemin edilmektedir:“İncire ve Zeytine andolsun ki…” (Tin Suresi, 1. Ayet). Budizmin kurucusu olan Buda bir ağacınaltında düşünerek gerçeğe erişmiştir. Zeytin Ak<strong>deniz</strong> ve Ege kültüründe çok önemli bir yeresâhip olup, Batı <strong>mitoloji</strong>lerinde vurgulanır. Türklerde ise ağacın türünden ziyade büyüklüğü vegörkemi ön plana çıkar. Korkut Ata (Dede Korkut) Öykülerinde Uruz’un ağaca seslenişi ilgiçekicidir.Orman İyesiBaşın ala bakar olsam, başsız ağaç,Dibin ala bakar olsam dipsiz ağaç.Beni sana asarlar, götürmegil ağaç,Götürürsen, yiğitliğim seni tutsun ağaç.[ 1 ][Azəricə: Meşə İyesi]Orman İyesi – Türk, Tatar ve Altay <strong>mitoloji</strong>sinde ve halk inancında orman ruhudur. Ağaç İyesineçok benzer özellikler taşır. Urman İyesi veya Meşe İyesi ya da Yış (Hıs) İyesi olarak bilinir. Tokayİyesi de denir. Moğollar ise Seber (Sibir) Ezen veya Oy (Oyın) Ezen derler. Ormanın koruyucuruhudur. Her orman için farklı bir İye vardır. Keyfi yerinde olduğunda kalın sesle şarkı söyler.Meşe ağacı kılığındadır. Ağaçlara her yıl yeni bir halka ekleyerek onları büyütür. Kır saçlı,aksakallı bir ihtiyardır. Uzun boyludur, elinde uzun bir sopa vardır. Tunguzlar Ura Amaka diyebahsederler.D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!