turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 431Otagan veya Otağan (Moğollarda Utagan veya Udagan) da Türk-Moğol kültüründe daha çokkadın şamanlara verilen addır. Ota (ilaç), otamak (ilaçla tedâvi etmek) gibi kelimelerle aynıkökten gelir. Utağan, Yatağan kelimeleri Dölyatağı demektir. Od/Ot (ateş), Utmak (kazanmak)sözcükleri ile ilgili olma ihtimali vardır. Otamak (Ota: Bitkisel İlaç; Otaman: Eczacı) sözündengeldiği kadar Od yâni yâni ateş sözüyle de bağlantılıdır ki, ateş ile tedâvi etmek demektir. BazıTürk boylarında "kam" anlamında kullanılan Camanbay (Caman-Bay) (Yaman-bay/Jaman-bay)sözcüğünün Şaman kelimesi ile benzerliği de ayrıca dikkate değerdir. Çuvaşlarda büyücü halkhekimlerine Tuhatmış adı verilir.Erek Han, Türk ve Altay mitolojisinde söylencesel şamandır. Ülgen’in kızlarından biriyleevlenmiştir. Son derece güçlü ve sıra dışı yetenekleri vardır. Sözcük Amaç, hedef bildirir.Güçlülük anlamı da bulunur. Moğolcada Ereh, aramak; Eregtey ise erkek anlamına gelir. Moğol,Mançu ve Türk dillerinde er kökü erkek anlamına gelen çeşitli sözcükleri türetmiştir.Kamhan[Azəricə: Qamxan]Kamhan – Türk ve Altay mitolojisinde söylencesel hakandır. Kamgan veya Gamhan da denir.Bayındır Han’ın atasıdır. Aynı zamanda güçlü bir kamdır. Türklerde eski dönemlerde hanlar aynızamanda toplumun başındaki kam olarak da yer alırlar. 1 Kam sözcüğü Türkçede şamandemektir.Porhan[Azəricə: Porxan]Porhan – Türk ve Altay mitolojisinde şaman anlamına gelir. Şamanların en güçlü olanlarıdır.Porkan da denir. Ruhlar âlemiyle iletişime geçebilen kişi. İlkel din adamı. Kara Çor, Sarı Çor, AkÇor gibi değişik türlerdeki cinlerle iletişime geçebilirler. Hattâ onların hanlarıyla konuşurlar.Sözcük Farsça Peri kelimesinden türeyen Perihan ile bağlantılı gösterilse de, aslında Bur Han,Bura Han gibi Türkçe kökenli sözcüklerden gelmektedir. bura/burçın (geyik), burcu (parfüm)sözleriyle kökteştir. Tunguz ve Mançu dillerinde Borkan renklilik ifâde eder ki, şamanlarınrengârenk giysilerini çağrıştırmaktadır. Abdülkadir İnan'a göre Porhan sözcüğü "Burhan" (şamanruhu) sözcüğünün farklı bir söyleyiş biçimidir 2 ve Fars kültürünün etkisiyle Perihan şeklinedönüşmüştür.Coşa[Azəricə: Coşğu]Coşa – Şamanın kendinden geçmesidir. Vecd, trans hali. Şamanların, evliyaların yaşayabileceğibir deneyimdir. Maddi dünya ile olan bağlar kopar. Deliliğin geçici bir türü olarak dâhigörülebilir. Müzik ve ritim ile sağlanır. Bazen de tefekkür ve odaklanma sonucu bu kendindengeçme meydana gelir. Tanrısal ve metafizik bir sarhoşluk olarak da düşünülür. Bu nedenletasavvufta esri (sarhoşluk) kavramı mecâzi bir anlama sahiptir. Coşku halinde olanlarınanlattıkları veya anlatmak istedikleri şeyler mecazlarla ve simgelerle doludur. Derin anlamlarıvardır. Coşkuya gelme kavramı Şamanist inançlarda olduğu kadar tasavvufla bağlantılı pek çokanlayışta da mevcuttur. Sözcük, coşmak fiilinin çekimli halidir. Coşku sözcüğü ile aynı köktengelir.D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ