turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 348Gökkuşağı[Azəricə: Göyqurşağı]Gökkuşağı (Enekemkuşak, Ebemkuşağı ya da Alkım) – Güneş ışınlarının yağmur damlalarındaveya sis bulutlarında yansıması ve kırılmasıyla meydana gelen ve ışık tayfı renklerinin bir yayşeklinde göründüğü meteorolojik bir olaydır. Gökkuşağında görülen yedi renk; kırmızı, turuncu,sarı, yeşil, mâvi, lacivert ve mordur.OluşumuTipik bir gök kuşağı kırmızı, turuncu, yeşil, mâvi ve mor renklerinden meydana gelen bir renksırasına sâhip bir veya daha fazla aynı merkezli arklardan ibârettir. Gökkuşakları; ışık ışınlarınınyağmur damlaları ve sis tanecikleri tarafından kırılması, yansıtılması ve dağıtılması ile meydanagelir. Büyük damlaların meydana getirdiği kuşaklar en parlak ve renk ayrılması en belirginolanlarıdır. Küçük yağmur damlalarının meydana getirdiği kuşaklar ise daha zayıf ve daha genişolurlar. Bunun en tipik örneği sis kuşağı olarak da isimlendirilen ve sis bulutu veya buğusutarafından meydana getirilen beyaz kuşaklardır.−Genellikle yarım çember olarak gözükmelerine karşın, bir dağ tepesinden veya uçaktanbakıldığında, gökkuşağı konisi olarak adlandırılan çember şeklinde görülebilir.−Gökkuşağının olabilmesi için gökyüzünde güneş olmalıdır. Gökkuşaklarının sıkgöründüğü zaman ikindiye doğru özellikle sağanak yağışların geçmesinden sonrakizamandır. Gökkuşağı daima güneşin tam karşısında olan kısımdadır. Gökkuşağınıgörebilmek için güneşe arkamızı dönmemiz gerekmektedir. 1Mitoloji ve halk kültürüBirçok kültür gökkuşağını cennet ile dünya arasındaki köprü olarak görmektedir. Doğadaki engüzel manzaralardan biri olan gökkuşağı batı kültüründe umut ve şans sembolü olmuştur. İranMüslümanlarına göre gökkuşağındaki renklerin bir önemi vardır. Yeşil bolluk, kırmızı savaş vesarı ise ölüm anlamına gelir. Sibirya’da güneşin dili olarak düşünülür. Güney Amerika Yerlileri isedenizin üzerinde görülmesinin bir şans olduğuna inanırlar. Diğer adları; alkım, ebekuşağı,ebemkuşağı, eleğimsağma, hacılarkuşağı, meryemanakuşağı, alaimisemadır. Yeygör, Süleykegibi adlarla da bilinir. Moğollar Solongo derler. Buryatlar ise Holongo olarak söylerler.Türk kültüründe Alkım veya “Alakuşak” da denir. Umay Ana yeryüzüne inmek için gökkuşağınıkullanır. Bazen göğe asılmış bir yay olarak düşünülür. Bazen bir yol olarak tasvir edilir. "Alinancı"yla bağlantılı olarak ele alındığında yerle göğü birbirine bağlayan büyülü bir köprü olduğuanlaşılır. Pura adlı koçlar veya atlar (ruhlar) alkımın üzerinde görülürler. Kazakçadaki tabir isebaşka bir mitolojik varlıkla ilgilidir ve Kempirkoşak (Kempirkuşağı) veEnekemkoşak/Cenekemkoşak denir. Anadoluda çocuk oyunlarında büyük ve tıpkı gökkuşağıgibi renkli bilyelere Eneke adı verilir. Teleğüt Tüklerinde ise Eneke sözcüğü koruyucu ruhdemektir. Koşak sözcüğünün koç, kukla, ikiz gibi anlamları da bulunur. Tüm dünyamitolojilerinde ilgi çekici bir unsur olan Gökkuşağı pek çok dış tesirle karşılaşsa da bir kuşakD e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ