12.07.2015 Views

turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

S a y f a | 852Yer İyesi[Azəricə: Yer İyesi]Yer İyesi – Türk, Altay ve Moğol <strong>mitoloji</strong>lerinde arazi ve toprağın koruyucu ruhu. Cer (Çer) İyeside denir. Eşanlamlı olarak Orun (Orın, Urun, Urın) İyesi tabiri de kullanılır. Moğollar Gazar Ezenderler. Toprağın koruyucu ruhudur.ÖzellikleriHer arazinin, her tarlanın farklı bir İye’si vardır. Oldukça iri cüsseli, uzun boylu ve geniş adımlaratan orta yaşlı bir kadın olarak betimlenir. Ekili tarlaları korur. Tarla İyesi adlı başka bir iye debenzer niteliklere sahiptir. Her yıl hasattan önce kurban verilir. Toprağın her karışında yaşar.Yılan kılığında toprağı korur. İnanca göre ayı isminin söylendiğini topraktan işitir. Çünkü “ErKulaktu”/“Çir Kulaktı” (Yer Kulağı) onu duyar. Anadoluda yerin kulağı vardır deyimi de bunuifâde eder. Ayının yaşadığı yer de toprak ve yeraltıdır. Yer sadece ayı ile değil, kurt, yılan vebenzeri tabu oluşturmuş canlılar hattâ insan ile de iletişim kurabilir. Bu inanç yılan, kurt vebenzerleri için de geçerlidir. Sümerlerde de fısıldanan sözü rüzgârın işttiği ve alıp götürdüğüinancı vardır. Toprağın içinde hiçbirşeyi gizli tutmayacağı yönünde bir andı bulunduğu söylenir,bu nedenle gizlice öldürülüp toprağa gömülen herkesin bir biçimde yerinin bulunmasınısağlayacağı da ifâde edilir. Bosna Hersek’de 20. Yüzyılda Avrupanın göbeğinde yaşanansoykırımda saklanan toplu mezarlar, mâvi kelebekler sayesinde bulunmuştur. Mâvi kelebeklerinbeklenmedik sayıda çok görüldüğü yerlerde kazı yapıldığında mutlaka mezarlar çıkmıştır. Çünkübu kelebekler Yavşan otu üzerine konmakta ve ondan beslenmekte, Yavşan ise mezarlarıntoprağa saldığı organik maddelerin bol bulunduğu yerlerde büyümektedir.Kır İyesi[Azəricə: Qır İyesi]Kır İyesi – Yer İyesi ile bağlantılı ve benzer bir varlıktır. Türk, Tatar ve Altay halk inancında kır(veya bozkır) ruhudur. Gır İyesi veya Yazı (Cazı) İyesi olarak da söylenir. Moğollar Dala (Dele)Ezen derler. Uzun elli, uzun kollu, uzun parmaklı, yarı insan yarı yarı ağaç görünümlüdür. Tekağaçlarda veya çalılarda yaşar. Kırları korur. Kırlarda başı derde giren insanlara yardım eder. Onaekmek kırıntıları ve bir demet ekin saçı olarak verilir. Sözcük aynı zamanda boz, gri renkanlamına da gelir.Etimoloji(Yer/Cer/Çer) kökünden türemiştir. Toprak. Yeryüzü, dünya. Yerleşmek fiili ile düşünüldüğünde,üzerinde yaşanan alan demektir. Yerçi/Yirçi rehber anlamına gelir.Kaynakça Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDFAyrıca bakınız Yer Tanrı Toprak AnaYer İyesiD e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!