turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 370Halk Takvimi[Azəricə: Xalq Təkvimi]Halk Takvimi – Resmi olmayan ve belirli bir yöreye veya bölgeye özgü olan ya da herkestarafından bilinmeyen (genel kabul görmeyen) takvimdir. Türk halk kültüründe takvim sözcüğükarşılığında Sürelge veya Sürenge tâbiri kullanılır.ÖzellikleriBir bölgede yaşayan toplulukların geleneksel kültürel miras olarak nesilden nesile aktardığı doğaolaylarına dayalı birikimlere ve uzun süreli deneyimlere dayalı târihsel, töresel, dinsel, mitolojik,tarımsal simgelerin zamanın geçişini ve belirli dönemlerini anımsatma görevini gerçekleştirdiğiresmi olmayan, sözlü geleneğe dayalı zaman bölümleme aracıdır.Halk takvimi (yerel takvim) kullanıldığı bölgede genel bir kabul görür; hattâ bazen resmitakviden daha yaygındır. Ancak, günümüzdeki şehirleşme ve artan teknoloji halk takvimleriniikinci plana atmıştır ve toplumsal anlamda kullanım oranları gitgide düşmektedir. Halk takvimi,yaygınlık kazanmış (resmi) takvimlerden daha farklı olarak yılı, ayları ve günleri başka birbiçimde bölümlere ayırır ve farklı anlayışlarla adlandırır. Kimi zaman, kimi doğal olaylar, tarımsalkavramlar bu adlandırmada belirleyici olur. Bazen bu takvimlerin bir kısmı veya bütünsellik arzeden bazıları resmi takvim statüsüne ulaşabilir. Örneğin günümüzdeki Türk takviminde yer alanbazı ay adları halk takvimlerinden alınmıştır; Ocak, Ekim...Mevsimler[Azəricə: Mövsümlər]Türk Halk Takvimi, yöresel çeşitliliklerine rağmen hepsinde ortak bir anlayış olarak gündönümüve gündenkliği esasına göre oluşturulur. Bugünkü takvim anlayışının aksine ortalama dokuz güngeriden gelen ay başlangıçları bulunur. Yâni birinci ayın birinci günü 22 Marttır. Bu târih Türktakviminin yılbaşı olup bir gün öncesi Nevruz bayramına denk düşer.21 Mart: Bahar gündönümü21 Haziran: Yaz gündenkliği23 Eylül: Güz gündönümü21 Aralık: Kış gündenkliği.Mevsimleri adlandırmak için kullanılan sözcükler şu şekildedir:Aylar1. İlkbahar: Kök, Kökey, Köklem (Farsça: Bahar)2. Yaz: Yaz, Yay, Cay3. Sonbahar: Güz, Güzey, Güzlem (Farsça: Payız)4. Kış: Kış, Kıs[Azəricə: Aylar]Ay adları Türk kültürünün yayıldığı geniş coğrafyada çok farklı biçimlerde ortaya çıkar. Ancaktemel belirleyici unsur yine doğadır. Doğadan etkilenerek oluşturulmuş ay adları çoğunluktadır.D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ