turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 271Değirmen İyesi[Azəricə: Dəyirman İyesi]Değirmen İyesi – Türk ve Tatar mitolojilerinde değirmenin koruyucu ruhu. Deyirmen İyesi dedenir. Değişik Türk dillerinde Tegermen (Tiyirmen) İyesi olarak da bilinir.ÖzellikleriGenelde saçlarına kadar apak una bulanmış, kısa boylu bir kocakarı veya ihtiyar olarakbetimlenir. Kötü ruhları değirmene yaklaştırmaz, onları uzak tutar una ve ekmeğedokundurmaz. Aynı zamanda değirmene un öğütmeye gelenleri de korur. Bu yüzden eskiden,değirmenin müşterileri öğütülen undan ona da pay bırakırlarmış. Değirmende tahıl konulankazan boş kalmamalıdır. Çünkü kazanı boş kalan değirmeni bu İye terk eder.Değirmen Anası, tabiri kullanıldığı da olur. İyi insanların ununu güzel öğütür ve bembeyaz yapar,kötü niyetli insanların ununu kara, kepekli öğütür. Esinti olmayan bir günde değirmeninkanatları kendi kendine çalışırsa susulur ve onun geldiğine inanıldığı için daikkatli olunur. Bazıyörelerde Değirmentaşı İyesi adında başka bir ruhun varlığına daha inanılır. Kimi lehçelerdedeğirmentaşının koruyucu ruhuna Suğoruna İçi denilir. Değirmenler aynı zamanda mecâzianlamlara da sahiptirler. Dünyanın dönüşünü, tıpkı öğüttüğü tahıllar gibi zamanın yokoluşunutemsil ederler. Değirmentaşı tıpkı göğün altın kazığın etrafında döndüğü gibi bir eksen etrafındatezginir (döner).Türk kültüründe değirmenDeğirmenler Türk halk kültüründe ortaklaşa çalışmayı, insanların biraraya gelişini sağlayan 1somut birer araç olduğu gibi, aynı zamanda içinde gerçekleşen tekdüze dönüş ve değirmentaşının çıkardığı düzenli sesler nedeniyle mistik bir ortam oluşturmaktadır. Bu dönüş zamanıngeçişini ve dünyanın dönemlerini çağrıştırmaktadır. Değirmenler yerleşim yerlerinden nispetenuzak oldukları için de, uygarlığın sınırındaki mekânlar arasında kabul edilirler. Şamanlar, büyü /urasa yaparken, demir kızdırarak yedi pınardan, yedi değirmen oluğundan aldıkları yedi suyaatarlar. 2Tozlandırma[Azəricə: Tozlandırma]Zayıf kalan çocukların “avak” denilen bir hastalığa yakalandığına inanılır ve bu hastalığı şaman(veya hoca) “tozlandırma” yöntemi ile sağaltır (tedâvi eder). Hastanın bir yakını yedi değirmenegidip yedşer avuç un alır, değirmenlerden topladıkları unlar karıştırılır. Şaman, bu undan “avak”hastası olduğuna inanılan çocuğun vücûduna yedi hafta boyunca Çarşamba günleri sürer 3 veçocuğa okuyup üfler. Bazı yörelerde ise cinleri (kötü ruhları) kovmak için yedi değirmenden unalınıp çocuğun vücûduna yedi kez sürülür. Unun değirmenden alınış sebebi, değirmenin cinlerinmekânı olarak düşünülmesiyle ilişkilidir.D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ