turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 444Karakoncolos[Azəricə: Qaraqoncolos]Karakoncolos – Türk ve Anadolu halk kültüründe Kış Cini. Karakoncul olarak da bilinir.NitelikleriKara renkte ve çok çirkindir. Maymun, kedi veya çocuk büyüklüğündedir. Aslında pek zararlıolmadığı halde görüntüsü insanlarda paniğe neden olur. Kürklü olarak betimlenir. Gecelerigezer. Bulgar kültürünün Türk tarihiyle olan ortak kökeni sonucu Bulgar halk edebiyatında“Karakonjul”adıyla yer alır. Kara kelimesi geceyle ilişkili olarak değerlendirilir. Zemheride (kışınen soğuk zamanı) sokaklarda dolaşır, rastladığına “Nereden geliyorsun, Nereye gidiyorsun? gibisorular sorar. Verilecek yanıtların içinde mutlaka “kara” kelimesi olmalıdır (Karasu’dangeliyorum, Karakışla’ya gidiyorum gibi). Böyle yapılmadığında Karakoncolos elindeki kocamanbir tarakla vurarak karşısındaki insanı yaralar. Kendisinden korunmak için kış günleri evlerdekitaraklar ortada bırakılmaz, saklanır.Türk mitolojisinde, Karakoncolos, 'kara renkte ve çirkin olarak tasarımlanan bir umacı, birkötülük cini'dir. Özellikle Kuzeydoğu Anadolu Türk kültüründe yer etmiş ve Bulgar folklorundede rastlanan bir yaratıktır. Bir tür öcüyü andıran karakoncolos pek dehşetengiz sayılmaz vezararsız olduğuna inanılır. Bununla birlikte zaman zaman gerçek anlamda şeytanî bir şekildebetimlendiği de olmuştur. Kürklü olduğuna inanılan bu yaratığın isminin YunancaKalikantzaris'den gelmiş olabileceği de öne sürülür. Bulgar folklorunde yaratığa verilen Bulgarcaisim ise Karakondjul'dur ve geceleri gezdiğine inanılır.KalikantzarusÖzhan Öztürk’e göre sözcük, Yunanca kalikantzarus (καλικαντζάρους ) kelimesi ile yakındanalâkalıdır. Karadeniz Rumları tarafından Karakoncoloz, Koncoloz (κοντζολόζ) ve Koncolozi(κοντζολόζοι) olarak da bilinmektedir. Karakoncilo’nun “denizden geldiği” söylenir. Kimiyörelerde bu anlayış "dağdan gelme" şeklindedir. Bulgaristan’da ona Kukeri veya “Karakondjul/Karakondjol” denir. Yunan kültüründeki Kalikantzarus'un, Karadeniz halk inanışımdakiKarakoncolos'dan şakacılığı, çok fazla zararlı olmaması ve tüylü olması gibi birkaç ortak noktadışında pek çok farklılığı bulunur.Kıpçak Türkçesinde yer alan “konç” sözcüğü, Karakoncolos adının asıl unsurunu oluşturur.Sözcüğün sonundaki Grekçe ek kaldırıldığında “kara konçlu” (siyah pantolonlu) anlamı ortayaçıkar. Karadenizdeki şenliklerde ve Bulgaristan’daki “Karakondjul/Karakondjol”un kıyafetlerindepostlara sarılmış, bacakları çoğunlukla kara olan bir varlık bulunur. Bu yeraltı varlığı Yunandenizcilik geleneği nedeniyle Akdeniz ülkelerine yayılıp onların folkloruna girerek bir denizcinine dönüşmüştür. Cezayir Arapçasında "qârâqendlûz" şeklinde, bir tür vampir görünümündeyer alır. Karadeniz’in bazı bölgelerinde koncala, koncoloz, karakancala, kancala ve Yozgatyöresinde congalaz biçimlerinde söylenir.D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ