turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 749Tuğrul[Azəricə: Toğrul]Tuğrul (Doğrul, Toğrul, Turul, Tūrul) – Türk ve Macar mitolojisinde adı geçen kuştur. Divân-ıLügati't-Türk'te Togrıl ‏(تغرل)‏ olarak tanımlanan, 1 Dumrul (Duñrul) adı ile de bilinen, 2 bu efsânevikuş, Macar ve Türk mitolojisinde önemli bir yere sahiptir.Türk mitolojisinde Zümrüdü Anka olarak da bilinen Simurg'un karşılığı olarak geçmektedir. AlpKara Kuş olarak da anılır. Selçuklu sanatında doğunun ve batının hükumdarı anlamındaki çiftbaşlı kartal tasvirlerinden bazılarının boyunlarında halka olması sebebi ile Anka'ya benzetilmesibu iki efsânevi kuşun birleştiği söylenilir. 3 Bu günümüz tarihçilerinin tespiti olmakla berabertahminden öteye gidemeyen bir benzetmedir. Genel kanı bu mitolojik canlının sadece Macar(Finn-Ogur) ve Türk mitolojisiyle alâkalı olduğudur.Türk mitolojisinde doğaüstü nitelikleri olan kızıl renkli devâsa bir kuştur. Anka Kuşu'nu aklagetirir. Ölümsüzlüğü ve yeniden dirilişi simgeler. Hergün yeniden doğar. Anka Kuşu diğer pek çokDünya uluslarının mitolojilerinde de değişik adlarla mevcuttur. Ancak Türk mitolojisindeki bukuşun diğer mitolojilerdeki benzerlerinden en önemli farkı tek başına olmayıp bir benzerininhattâ ikizinin bulunmasıdır. Konrul Kuşu, Toğrul Kuşu ile birlikte anılır. Her ikisi de Anka kuşununtüm niteliklerini barındırırlar. Toğrul Kuşu yeraltına da inebilir. Atilla Han’ın ve bazı Oğuzboylarının bayraklarında yer almıştır. Oğuz Kağan ilk eşini, başında Tuğrul Kuşu olan bir ağacınkovuğunda bulmuştur. Macarlar armalarında yer alan bu kuşa “Turul” derler. Bir efsâneye göreToğrul Kuşu Moğolları, Konrul Kuşu ise Türkleri simgeler. Yiğitleri kanatlarının altına alıp yardımeder, ne isterse yapacağını söyler. Tüyleri sihirlidir, iki tüyünü birbirine sürtünce zenci bir cin gelirve üç dileği yerine getirir. Ufuk noktasının ötesindeki sonsuz denizde bulunan kafdağınınardındaki karanlıkta yaşar.Attila'nın ve bazı Oğuz boylarının bayraklarında Tuğrul kuşu yer almıştır. Oğuz KağanDestanı'nda Oğuz eşini tepesinde bir tuğrul kuşu bulunan bir ağacın kovuğunda bulur.Bahaeddin Ögel'e göre Atilla'nın kalkanının üzerinde bir kuş (doğan) resmi vardır. Daha sonraMacar geleneğnde bu kuşun başına bir de taç koyulmuştur. Kral Geza zamanındaki Macarlar buarmayı tüm heryerde kullanmışlardır. 4Etimoloji(Toğ/Doğ) kökünden türemiştir. Doğan (yeniden dirilen) anlamlarını taşır. Doğan adlı bir kuşunbulunması da bu sözcüğün kuşlarla olan bağlantısını açıkça ortaya koyar. Ayrıca doğa, doğurmaksözcükleri ile de kökendeştir.Kaynakça Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDFD e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ