turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 609KökeniEski çağlarda Sümerler ve Hititlilerde rastlanır. Sümerler’de Lagaş kentinin simgesi çift başlıkartaldır. Onlardan; Akadlara, Asurlulara, Sasanilere, Bizanslara ve Türklere geçer. Aynızamanda: Hititlilerde, Büyük krallık döneminde: Hattuşa, Alacahöyük ve Yazılıkaya’da kikabartmalarda, yine çift başlı kartal görülür. Anadolu’da durum böyle iken; Orta Asya’da:şamanizm’e göre: yer ile göğün arasındaki çelik kapıyı kartal tutar. İnsanlara gökyüzü ve yeryüzüyolculuklarında; refaket eden varlıklar, kuş şeklindedir. Kartal: kuşlar arasında, ululuk veyükseklik timsalidir. Bu yüzden; Türkler; kılıç kabzalarında, çift başlı kartal figürü kullanmışlardır.Çift başlı kartal figürü: ilk kez, MÖ.3000 sonları ve 2000 başlangıcında, mezopotamya’dagörülür. Daha sonra ise, bütün Orta Asya’ya yayılmıştır. Daha sonra ise; Anadolu’ya kadaruzanan evrede; çitf başlı kartal, Türk medeniyetleri tarafından, sevilerek kullanılmıştır. Bukullanımında: pek çok sembolik anlamda yüklenmiştir. Orta Asya’da; çift başlı kartal: nazarlık,tılsım, aydınlık ve güneş sembolü olarak işlenir. Sikkeler üzerinde ise; bazı hükümdarlar armasembol,diğer bir kısım hükümdar ise, hükmetme gücünü destekleyen, pekiştiren bir motifolarak kullanılmıştır. Artuklu sikkelerinde ve Anadolu’daki Selçuklu yapılarında kullanılan çiftkartal simgesi: surlarda, câmi ve medreselerde, saraylarda; koruyucu ve hâkimiyet sembolüolarak ve kötü güçlerden koruyucu olarak kullanılmıştır.Bu arada; çift kartal motifinin, Bizans’lılar tarafından da kullanıldığını görüyoruz. Bu motif,Bizans’ta: devlet ve kilisenin, tek bedende, bir arada tutulup yönetildiğini simgelemekteydi. 14ncü yüzyıldan itibaren ise, kutsal roma imparatorlarının; hanedan arması, daha sonra iseAvrupa’da soyluluk simgesi olarak benimsenir. Alman, Avusturya-Macaristan ve Rusyaimparatorluklarının, devlet armalarında da kullanılır. Amerika Metropolitan Müzesinde görülen,bir taş oyma çift başlı kartal kabartması; Konya İnce Minareli Medreseden çalınarakgötürülmüştür.Sonuç olarak; çift başlı kartal figürü’nün Orta Asya’dan çıktığı söylense de, Türkler’in Anadolu’yayerleşmeden önce, Anadolu’da kullanılıyor olması da ilginçtir. Ululuk ve hâkimiyeti temsil ettiğikesin olmakla birlikte, çıkış kaynağı konusunda tam bir fikir birliği yoktur. Ama; günümüzde, birkısım ülkenin bayraklarında da, çift başlıklı kartal figürü kullanılmaktadır.EtimolojiÖk “Ana, Yaratıcı” ve Sökö “Söken” veya Sük/Sök “Kemik, Soy”. Moğolca Ögsöh sözcüğütırmanmak ve yükseğe çıkmak anlamları 2 taşır.Kaynakça Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDFDipnotlar1. ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi2. ^ Mongolian Dictionary, Andras Rajki ("ögsöh") (İngilizce)D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ