turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 599Oymak İyesi[Azəricə: Oymaq İyesi]Oymak İyesi – Türk, Moğol ve Altay mitolojilerinde kabîlenin veya aşiretin koruyucu ruhu.Oymag İyesi veya Oyu (Oyuv, Uyıv) İyesi olarak da bilinir. Bazen Uruk (Urug, Urıv) İyesi tabiride benzer bir anlamı ifâde etmek için kullanılır. Moğollar Aymag Ezen olarak bilirler. Her aşiretinfarklı bir koruyucu ruhu vardır. Türklerde pek çok boyun veya oymağın kurucusu olan ve kendiadını taşıyan bir atası bulunur. Bu ata genellikle o boyun veya oymağın koruyucusu olarak kabulgörür. Örneğin:1. Kazak Han: Kazakların Atası olarak kabul edilir.2. Kıpçak (Kıfçak) Han: Kıpçak boyunun atasıdır. Bir ağacın kovuğunda doğmuştur.3. Kırgız Han: Kırgız ulusunun kurucusu ve koruyucusudur. Yenisey ırmağının kaynağındaoturduğuna inanılır.4. Abakan Han: Hakasların ve Abakan boyunun koruyucusudur.5. Merde Han: Altay Türklerinin atası ve koruyucusu olduğuna inanılır. Yağmur yağdırmagücü vardır. Bilgelik ve dehâ anlamları içerir. Mergen sözcüğü ile aynı kökten gelir.6. Tileg (Dilek) Han: Teleğüt Türklerinin ilk atası olarak kabul edilir. Adı Merkür gezegenineverilmiştir. Dilemek fiili ile bağlantılıdır. Teleğüt ismi ile de ilgilidir.7. Türügeş (Türkeş, Dürkeş) Han: Türkeş boyunun kurucusudur. Soyundan on boytüremiştir, beşi batıda beşi ise doğudadır. Türemek, Töre ve Türk kelimelerinden gelir.8. İlemen Han: İlemen boyunun atasıdır. İl sahibi, il alan demektir.9. Kuzar (Kozar, Hazar) Han: Hazar boyunun kurucusu ve Azerilerin atasıdır. Sözcüksoğukluk, kuytuluk anlamlarını içerir.10. Mugal (Moğol, Mungal) Han: Moğolların atası olarak bilinir. Sıkıntı verici bir bölgedeyaşadığı için bu adı aldığı söylenir.11. Tatar Han: Tatar boyları onun soyundan türemiştir. Tatar sözcüğü atlı, posta sürücüsüdemektir.12. Saklab Han: Saklap boyunun atasıdır. Saklamak ve sakınmak anlamları içerir.Türklerde aile ve sülâle gibi alt birimleden sonra toplumsal örgütlenmenin ilk aşamasıoymaklardır. Aşağıda Türk toplumsal hiyerarşisi verilmiştir.Oba İyesi1. Oguş/Yuğuş: Aile2) Urug/Uruk: Sülâle3) Oymak/Aymag: Aşiret3) Bod/Boy: Kabîle, Kavim4) Bodun/Budun: Federasyon5) Ulus: Millet[Azəricə: Oba İyesi]Oba İyesi – Türk halk inancında obanın koruyucu ruhudur. Her obanın kendi koruyucu ruhuolduğuna inanılır. Obalar, göçebelerin konak yeri ve burada konaklayan aşiretlerdir. Oba İyesi deOymak İyesi ile birlikte değerlendirilmesi gereken, çünkü benzer ve yakın özellikler taşıyan birvarlıktır. Oba, göçebelerin konak yeri ve burada konaklayan aşîrettir. Genişlik, birlik, yaygınlıkifâde eder.D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ