turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 20Abahan[Azəricə: Abaxan]Abahan – Türk Mitolojisinde efsânevi hakan. Aba Han, Apa Han veya Abakan (Abağan, Abığan)Han olarak da bilinir. Abakan boyunun ve Hakasların atası olarak kabul edilir.ÖzellikleriAltın Göl’de yaşadığına inanılır. Yağmur yağdırdığı 1 ve Altayları koruduğu inanışı yaygındır. Birsöylentiye göre Abakan Irmağı’nın adı, kıyısında yaşayan Aba Han (“Ayı Han”) adlı bir savaşçınınatıyla birlikte bu nehrin sularında boğulması nedeniyle verilmiştir. Geçmişte Abakanlarınatalarının ve ongunlarının (totemlerinin) ayı olması ile bağlantılı bir yaklaşımdır. Ayı, Hakaslardakutsal ve soyundan gelinen bir hayvan olarak görülür. Hakaslar da Abakan Han’ın bu ırmağınkaynağında yaşadığını ve koruyuculuğunu yaptığını düşünürler. Abakan Han’ın atıyla ırmağın birkıyısından diğer kıyısına atladığı anlatılır. Küçük Abakan ve Büyük Abakan ırmaklarının kavuştuğuyerde ayıya benzer biçimli kayalar bulunmaktadır.Abakan Nehri[Azəricə: Abaxan Çayı]Abakan Nehri – Batı Sibirya´da Sayan Dağlarının bir kolu olanAbakan Dağından doğan bir ırmak. Hakasya Cumhuriyeti sınırlarıiçerisinde kalır. “Büyük Abakan” ve “Küçük Abakan” olarakadlandırılan kolların birleşmesiyle Abakan Irmağı. “MinusinskHavzası” (Hakas-Minsu veya Bengü Su) boyunca kuzeydoğuyadoğru akar ve Yenisey Nehri ile birleşir. Irmak, sulama vekerestelerin nakliyesinde kullanılır. Abakan ve Yenisey’inbirleştiği noktada Hakasya başkenti Abakan şehri bulunmaktadır.Hakas Türkçe’sinde Ağban, Abağan, Abığan olarak söylenen Abakan sözcüğü “Aba + Kan”, yâni“Ayı kanı” anlamına gelmektedir. Nehirin adı ile ilgili birçok efsâne vardır:“Abakan’a adını veren kişi Öcen Bek bahadırdır. Daha önceden Ala Ört (Alaca Yangın) adıylatanınan bu nehir kıyısına gelen Öcen Bek atıyla Uy dağı hizasında nehrin karşı tarafına atlamışve nehrin adını Abakan olarak değiştirmiş. Tanınmış Rus bilim adamı V. Titov’a göre eskidenAlairt (yâni, Ala Ört) adını taşıyan Abakan nehrinin adı, kıyısında yaşayan Aba Han (“Ayı Kan” yada “Ayı kanı”) adlı bir bahadırın atıyla birlikte bu nehrin sularında boğulmasının anısına halktarafından verilmiştir. Bir başka anlatıya göre Abakan nehrinin kıyılarında çok fazla ayıyaşarmış, nehir adını bundan almış. Yine bir efsâneye göre çok eski zamanlarda Hakastopraklarında dev bir ayının ortaya çıktığı söylenir. Bu ayı köylere saldırır, insanlar ve mallarınazarar verir, çevredeki sâkinlere korku salarmış. Bir zaman sonra bir köyde genç bir alp yiğityetişir. İşte bu bahadır bu dev ayıyla kapışmak üzere bir gün yola çıkar. Bulduğunda da ayıylakapışmaya başlar. Uzun süren bu mücadelenin sonucunda artık yorgunluktan dayanamayan ayıgeri adım atar ve alp yiğitten kaçar. Genç bahadır da peşinden izini sürmeye düşer ve birkaçgünlük yoldan sonra bir gece yaralı ayının korkunç kükremesini duyar. Hemen sesin geldiği yerekoşan alp ayının etrafındaki kayaları parçalamış, ağaçları da köküyle koparmış olduğunu görür.Sabahın ilk ışığıyla genç alp yiğit dağlık ormanın içinde dev bir dağa dönüşen ayının ölü bedeniniD e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ