turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 739Toprak Ana[Azəricə: Torpaq Ana]Toprak Ana – Türk ve Altay mitolojisinde ve halk inancında Toprak Tanrıça. Topra (Tobra,Tobura, Tovura, Toburah, Tuprak, Tufrak) Ana da denir. Moğollar Gazar Eçe derler. Eşanlamlıolarak Yer Ana (Cer Ana) tabiri de kullanılır.Taşıdığı Anlam ve ÖnemBesleyici, barındırıcı ve yaşam vericidir. Göğün üçüncü katında oturur. Anavatan kavramı ilebağlantılıdır. Evi sekiz köşelidir. Kutlu, güçlü bir kadındır. Evrenin ruhudur. Yaratılış inancınagöre, yeryüzü bir yürek gibi çarpan, bir açılıp bir kapanan, bir genişleyip bir daralan yapıyasahiptir. Bütün ve parçaların birbiriyle bağlı olduğu canlı bir varlıktır. Yer, yaratılışın çekirdeğidir.Bitip tükenmeyen bir hayat gücüne sahiptir. İnsanlara iyilik yapmak istediğinde bol bol tahılverir. Kâinat ruhunun en geniş ve en yaygın biçimlerinden biridir.Bazı yörelerde Nevruz Bayramı’nda toprak altına kısa ve basit bir tünel kazılarak içinden geçilir.Bu basit oyun, yeniden doğuşu ve topraktan doğumu temsil eder. Kısır kadınlar kutlu bir ağacınaltında Yer Ana’ya dua ederler. Yer Ana masallarda sağ göğsünden iki sol göğsünden bir kezemzirir ve yiğit inanılmaz bir güce kavuşur. Bu yiğitlere en bilgece öğütleri o verir. Onlaragelecekten haber verir. Doğum, ölüm, yaşam, cinsellik gibi kavramlar hep ona bağlanır. CengizAytmatov Toprak Ana adlı romanında bu motifi çağdaş bir yaklaşımla yeniden işlemektedir.Toprak ve Tolunay (kitabın başkişisi yaşlı kadın) arasındaki içsel konuşma ise muhteşemdir.“Merhaba toprak” diye sesleniyor usulca. “Merhaba tolunay” demek geldin Ne kadarkocamışsın. Saçların ağırmış, değnekle yürüyorsun üstelik.” “Evet yaşlanıyorum, bir yıldaha geçti, sende, toprak sende bir hasat geçirdin. Bugün ölüleri anma günü.” “İnsandoğruyu öğrenmeli, tolunay.” [ 1 ]Toprak Ana her bir arazi parçasına Yer İyelerini gönderir. Masallarda mezarda doğma motifi deyine bu Tanrı ile bağlantılıdır. Toprak Ana’ya beyaz tavuk kurban edilir. Bazen de balık, koyunveya öküz kurban verilir. Özellikle başı toprağa gömülür. Bazı masallarda ise zayıf ve çelimsizçocuklar ana babaları tarafından toprağa gömülürler, çocuk orada güçlenir ve üç gün sonra biryiğit olarak çıkar. Âşık Veysel toprağı insan biçimli olarak ele alıp şöyle der.Karnın yardım kazmayınan bel ilen,Yüzün yırttım tırnağınan el ilen,Gine beni karşı karşıladı gül ilen,Benim sadık yârim kara topraktır. [ 2 ]Bazı Türk boylarında nadiren de olsa Toprak eril bir varlık olarak görülür. Besleyici, barındırıcı veyaşam vericidir. Göğün üçüncü katında oturur. Bazı Türk uluslarında Atayurt kavramıkullanılmaktadır. Toprağa tohumu eken erkektir. Ancak burada Türk Evren ve Dünya anlayışınaD e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ