turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 390Hortlak[Azəricə: Xortdan]Hortlak – Türk halk kültüründe mezardan çıkarak insanları korkuttuğuna inanılan yaratık.ÖzellikleriZombi yâni Yaşayan Ölü veya mezardan çıkan ölü demektir. Ölüp tekrar dirilen varlıktır. Hortanveya Hortdan olarak da bilinir. Korku edebiyatı ve sinemasında; ruhen terk edildikten (vemuhtemelen çürümeye başladıktan) sonra bir varlık tarafından kontrol altına alınarak tekrarkullanılmaya başlanılan beden anlamında kullanılır (osm. Namevt, ing. Undead yâniÖlmeyen/Ölmemiş). Söz konusu varlık bedenin eski sahibi olabileceği gibi, bir başkası da olabilir.Ölen bir kişinin, mezarından çıkıp dolaşmasına "hortlaklık", bunu yapana ise "hortlak" denir.İnanışa göre yaşarken kötülük edenler, başkalarının ağız tadını kaçıranlar, arabozucudedikoducu ve geçimsiz insanların ölünce hortlayacağına inanılır. Hortlak çoğunlukla yaşlıkimselerden olur. Gömüldüğü gece mezarından kalkar.Eski Türklere göre eğer insan savaşta değil de yaşlılıkta ölürse onun Gök Tanrı tarafındanUçmak'a alınmayacağına inanılmıştır. Gene inanışlara göre hortlak gece mezardan kalkan,sırtında kefenle ortalıkta dolaşan bir yaşayan ölü'dür. Bunlar kızdıkları kimselere sataşırlar,araba kadar hızlı koşarlar, ata binebilirler, silah kullanabilirler, insana kızabilirler, istediklerinidöverler, sevdiklerini kaçırırlar, ev basarlar, yol keserler. İnanışa göre hortlağın saldırısındankorunmak için mezarlık yakınlarından geçerken dua okumak gerekir. Söylentiler hortlaklarıngenelde çirkin ve ürkütücü olduğunu, sırtında kefen ya da tabut taşıdığını söyler. Anadolu halkinançlarına göre bir kimsenin hortlaması uğursuz bir olaydır. Hortlayan kişinin âhirettenkovulduğuna inanılır. Hortlaklar erkektirler. Ancak, hortlakların dişi versiyonları da bulunur kibunlara da "Cadı" denilir.Kimi hortlaklar "hayvan" kılığında gezer, çoklukla ıssız kalmış evlerde, tekin olmayan yerlerde,mezarlıklarda bulunurlar. Ölümü zor olan kişinin hortlamasının daha yaygın olduğu düşünülür. 1Çünkü gözü dünyada kalmıştır. Mezardan çıkma olgusunu, ölmeden (öldüğü sanılarak) gömülmeile açıklamaya çalışmak yeterli değildir. İnsanlık tarihinde bu tip vakalara rastlanmış olsa da,hortan motifi farklı kültürel algılarla bağlantılıdır. Örneğin Avrupada öldüğü sanılarakgömüleceği korkusunu taşıyan döneminde tanınmış kişilerin buna engel olmak için aldıklarıönlemleri içeren vasiyetler dâhi vardır. Hortan öykülerinden ölmüş olan kişinin artık bu dünyayaait olmadığı, bunun kabullenilmesi gerektiği sonucu dâhi çıkarılabilir. Fakat aslında bu motif,insanın ölüme ve onu en iyi sembolize eden mezarlara yönelik olan korkularının birdışavurumudur. Pek çok toplumda mezardan çıkma veya yaşayan ölü anlayışına dayananvarlıklar mevcuttur. Hattâ bir dönem popüler kültürün en çok ilgi duyduğu figürlerden birisihâline gelerek korku filmlerine konu olmuşlardır.D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ