turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 35Ağaç Ata[Azəricə: Ağac Ata]Ağaç Ata – Türk Mitolojisinde ve halk kültüründe Ağaç Tanrı. Farklı şivelerde Ağaç (Ağaş, Ağas,Yağaç, Yığaç, Cığaç, Eves) Ata olarak da bilinir. Moğolcada Mod ve Modun (Modon) Eçegeolarak söylenir.ÖzelliklerBazı Türk boyları örneğin Uygurlar ağaçtan türediklerine inanırlar. İki nehrin kavşağında 1bulunan bir adacığın tam ortasında yanyana duran iki ağacın arasına düşen yıldırımlarsonrasında beş tane çadır belirir ve içlerinde birer tane çocuk oturmaktadır. Bu çocuklar obölgedeki kavimlerce bulunurlar ve onların içinde yetişip büyürler ve Uygur’ların ataları olurlar.Gidip o iki ağaca saygı gösterirler ve bunun üzerine ağaçlar konuşup kendilerine alkımada(hayırdua) bulunurlar. Bu beş çocuğun adı ise şöyledir;1. Sonkur Tekin,2. Kotur Tekin,3. Oğur (Or) Tekin,4. Tükel Tekin,5. Bögü Tekin.Beş çocuk motifinin Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’in eski adı olan Pişbeg (Beş Bey) ile bağlantılıolma ihtimali de vardır. Bu isimlerden birisi olan Tükel sözcüğü Türk kültüründe zaten ağaçtandoğan kişiler için kullanılmaktadır. Bögü Tekin ise Mani Dinini Türklerde yayan kişidir ve aslındatarihte yaşamış gerçek bir kişi olmasına rağmen ağaçtan doğma efsânesine dâhil edilmiştir.Yerle göğü birleştiren Yaşam Ağacı bazen Demir Ağaç olarak da adlandırılır. Korkut Ataöykülerindeki Basat adlı kişi de (veya ataları da) ulu ve büyük bir ağaçtan türemiştir.Dolganların kendilerine verdikleri diğer isim olan Tığa Kihi (Orman Kişi), ormanda yaşayananlamına gelmektedir. Ancak doğrudan ele alındığında “Ağaç Adam” 2 diye dâhi çevirilebilir.Orman Kişi tanımlaması Terekeme adlı Türk boyunu da akla getirmektedir ve bu sözcük deterekle yâni ağaçla uğraşan çağırışımı yapmaktadır. Bazen Ağaç İyesi manasında da kullanılır.Etimoloji(Ağ/Ak) kökünden türemiştir. Değişik türleri bulunan odunsu bitki. Ağmak (yukarı çıkmak) fiiliylebağlantılıdır. Uzamak anlamı taşır. Bu bağlamda göğe doğru olmayı belirtir.KaynakçaTürk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDFD e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ