turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 861Yılgayak[Azəricə: İlqayax]Yılgayak – Türk ve Altay halk kültüründe yeni yılbaşlangıcı. Nevruz. Nevruzla eşanlamlı olarakkullanılsa da Yılgayak kavramının Nevruzdan enönemli farkı, sadece bir anlık olmasıdır 1 . Cılgayakda denir. 2ÖnemiYılın ilk günüdür. Bahar bayramı olarak kutlanır. 21 Mart’ı 22 Mart’a bağlayan gecegündönümüdür. Gece ve Gündüz eşitlenmiştir. Dünyanın yeniden doğumu olarak algılanabilir. Ogece tam o anda bütün doğa ve tüm kâinat bir anlık bir uykuya dalar. Irmaklar bir an için durursonra yeniden akmaya başlar. “Evrenin Uyuduğu Bille” (Âlemin Yattığı Zaman) 3 adı verilen buanda canlı cansız tüm varlıklar bir anlık bir uykuya dalarlar. Başka bir deyişle bir an için ölüp geridirilirler. O bir anlık vakit aslında yaradılıştan bu yana o anda geçen tüm zamanları içindebarındıran bir andır. Dünya sanki yeni baştan yaratılır. Yaratılıştaki kaosun bitip düzeninbaşladığı için bir anlamda mutluluk duyulur. Dünyanın soluğu ısınır, yeryüzüne yemyeşil ipek birhalı serilir. Nevruz sözcüğü Farsçada Yenigün demektir. Uluğ Bey takviminde de yılın ilkgünüdür. Diğer adı Uluğgün (Ulu Gün)’dür. Gündüz ve Gece eşitlenir.O gece evdeki tüm kap kacak taze su ile yıkanır. Gün doğarken insanlar gidip akarsuda veyapınarlarda ellerini yüzlerini yıkarlar veya İslam inancıyla bağlantılandırarak yunup kılarlar(abdest alırlar). İnanışa göre Tanrı insanı bu günde yaratmıştır. Âdem ile Havva bugündeyeryüzünde kavuşmuştur. Ali’nin bugün doğduğu varsayılır. Ergenekondan Bozkurtunönderliğinde bugün çıkılmıştır. Yeni yılın ilk ayına Oşlak Ay adı verilir. Daha başka pek çok isimkullanılır: Ekin Bayramı, Gollu, 4 Gutan, Tagrıtoy, Ulus Günü, Yazbaş, Mereke, 5 Yılsırtı, Yışak,Ihıyah, Isıyah, Bozkurt Bayramı, Ölüler Bayramı gibi… Türk tarihinde ve kültüründe köklü birgeçmişi bulunmaktadır. Türklerin Ergenekon’dan çıkış gününün yirmi bir marta rastladığı kabuledilmektedir. On İki Hayvanlı Türk Takviminde yılbaşı da aynı güne rastlamaktadır. OğuzKağan’ın bu günü kutsal saydığını ve bayram gibi törenlerle karşıladığı bilinmektedir. SelçukluSultanı Celaleddin Melikşah, devrin uzay bilimcilerini başkenti İsfahan’da toplamış, kendi adıylaanılan Celali Takvimi’ni yaptırmıştır. Bu takvime göre yılbaşı yirmi bir marttır. AkkoyunluHükümdarı Uzun Hasan, Nevruz gününü yılbaşı kabul etmiş, vergileri buna göre düzenlemiştir.İskitlerin İlk İnsan olarak kabul ettikleri Targutay’ın oğlu olan Kolaksay’ın düğün gününün yâniyeryüzünün ilk toyunun (şenliğinin) nevruzda yapıldığına inandıkları ve bu yüzden bugünükutladıkları bilinmektedir. Türklere göre Navruz gününde şu olaylar gerçekleşmiştir.1. Dünya bugünde yaratılmıştır.2. İlk insan bugün yaratılmıştır.3. Nuh’un gemisi bugün karaya oturmuştur.4. Hz. Muhammed’e bugün peygamberlik verilmiştir.5. Şii ve Alevî inancına göre Ali bugün doğmuştur.D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ