turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 733Tepegöz[Azəricə: Təpəgöz]Tepegöz – Türk söylencelerinde adı geçen tekgözlü devdir. Değişik Türk dillerinde Tübegöz,Töbököz, Töpekös olarak da söylenir.ÖzellikleriKaf dağında yaşar. Annesi alageyik donuna girebilen bir peridir. Bu perinin bir çobanlabirleşmesinden doğmuştur. Bazen dişi, bazen de erkek Tepegöz’lere rastlanabilir. Parmağındabüyülü bir yüzük takılıdır. Yalnızca gözünden vurularak öldürülebilir. Bedeninin diğer kısımlarınasilah işlemez. Kaf Dağında yaşar. Türklerle iç içe geçmiş olan Nart mitolojisinde olaylarda dâhilbirebir aynı özellikleri taşıyan bu deve rastlanır. Ayrıca Sokur (Sokor) “Kör” adıyla biten devadları da mevcuttur. Sokur sözcüğü Anadolu da Köstebek anlamında da kullanılır. Yaztırnakbazen onun karısı olarak gösterilir. İnsan eti yer. İnsan kemiklerinden örülmüş bir kalede yaşar.Çobanlık yapar ve bir tılsımlı nesnesi vardır. Bazen baştan aşağı demir giyimli olarak anlatılır. Birtas büyüklüğünde gözü vardır. Kayalık dağlardaki düzlüklerde yaşarlar. Bazen aileleri olduğusöylenir. Bazıları karnı şişen dağlardan doğar. Kirgis adını taşıyan bir Tepegöz çok tehlikelidir.Tepegözler genellikle Romalıların inandığı bir yaratıktır. Bir çeşit devdir. Elinde dikenli bir balyozya da buna benzer araçlar taşır. Kafasının tepesinde1tane gözü olduğu için ona tepegözdenmiştir. Bazı inançlarda tepesinde boynuz olduğu söylenir.Bir Dede Korkut (Korkut Ata) masalında; kılıcın kesmediği, okun işlemediği bir bedene sâhip,yalnızca gözünden zarar verilebilen, çobandan olma, peri kızından doğma canavar. Basat adlıkahraman tarafından öldürülür. Kiklop'a benzeyen bir yaratıktır. Çok bilinen iki türü vardır:1. Eğegöz, 2. Yalgızgöz 1Eğegöz[Azəricə: Əğegöz]İğegöz olarak da bilinir. Başının üzerinde tek gözü olan canavardır. Tek göz şeytâniliğisimgelemektedir. Tepegöz’ün bir türüdür. Eğe göğüs kafesi demektir, belki de gözü göğsününüzerindedir. İğ kökü ise hastalık, şeytânilik gibi anlamlar barındırır.Yalgızgöz[Azəricə: Yalqızgöz]Yalgöz veya Calgızgöz de denir. Başının ortasında tek bir gözü vardır. Tepegöz’ün bir türü olarakgeçer. Yal “Tek” kökünden gelir. Yal sözcüğü aynı zamanda ateşi çağrıştırır (Yalım, Yalkın).Moğolcada Yalgah, fark etmek anlamına gelir.Basat[Azəricə: Basat]Basat – Dede Korkut Kitabı'nda geçen bir karakterdir. Burada Tepegöz'ü öldüren kahramandır.İsminin manası Eski Türkçede akranlarından üstün anlamına gelir. Basat, Dede Korkut'un eldekion iki hikâyesinden birinde ana karakterken birinde de sadece adı geçer. Hikâyelere göre AruzKoca'nın küçük oğludur. Çocukken ormanda yapılan bir av sırasında kaybedilmiş ve aslanlarD e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ