turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 211Buyan Han[Azəricə: Buyan Xan]Buyan Han – Türk/Moğol mitolojisinde efsânevi hakan. Moğolların Atası. Kızı Alankova’dır. Kırktane kızı olmuştur. Ama hiç oğlu olmamıştır. Son 41. kızı ise Alankova’dır. Bu Kırk-Kız’dan Kırgızboyunun türediği söylenir. Buyan Moğolcada “Düşünce Tayı” demektir. İnsanın zihin gücünüifâde eder ve yanlış kullanılırsa insana zarar verir. Moğol soyunun ortaya çıkışındaki felsefialgılayışta önce düşüncenin varolduğu fikri ile de bağlantılı görülmektedir.Sagan Han[Azəricə: Saqan Xan]Sagan Han – Türk, Kırgız ve Altay mitolojisinde söylencesel hakan. Buyan Han'ın soyundangelmektedir. Sağan Han'ın bir kızı ve otuz dokuz hizmetçisi (veya kırk hizmetçisi) bir gölünkenarına giderek sudan hamile kalırlar ve bunlardan Kırgız Boyu türer. Kelime Sağlamlık, sağlıkanlamlarıyla bağlantılıdır.Buyan / Buyanhışıg[Azəricə: Boyan]Buyan – Tengriciliğin günümüze kadar çok canlı kalmış olan Moğolistan'da, insanların kişiselgücü "Rüzgâr tayı" olarak tanımlanır. Rüzgâr tayının gücü, insanın dünyasını dengede tutması ilebağlantılıdır. Çok güçlü bir rüzgâr tayı, insanın sağlam bir mantığa sâhip olmasını, kişisel gücünüdışarıya yansıtmasını ve daima doğru kararlar vermesini sağlar. Eğer bir insan gücünü kötüniyetleri için kullanırsa ve böylece dengeyi bozarsa, bu onun rüzgâr tayını zayıflatır. Böylecekötülük yapan insanların kendilerine de zarar verdiklerine inanılır (Karma felsefesinde olduğugibi). İnanışa göre, rüzgâr tayı her gün yapılabilen ufak uygulamalar ile güçlendirilebilir. Örneğinkıymetlı bir içecekten göğün dört yönüne doğru sıçratılarak, gök'e (Tengri'ye), yere ve atalaraadak verilir ve dua edilir. Buyanhışıg ya da kısaca Buyan da rüzgâr tayına benzeyen birkavramdır. Bir insanın davranışları ile güçlenir ya da zayıflar. Tabulara dikkat edilmediğinde,atalara karşı saygısızlık yapıldığında ve gereksiz yere doğaya zarar verilip hayvanlaröldürüldüğünde, doğadaki ruhlar öfkelenir ve insanın Buyanı zayıflar. Rüzgâr tayında farklıolarak Buyan daha çok toplumsal bir enerji kaynağı olarak görülür. Bir kavime ait olan tek birkişinin yaptığı hata ile tüm kavimin Buyanı zayıflayabilir. Bu yüzden insanlar birbirlerine karşı dahata yapmamaları için dikkat ederler. Bir kavimin Buyanını güçlendirmek için bir şamantarafından yönetilen törenler yapılır. Rüzgâr tayı ve Buyan inanışları, insanların bazı kurallarauyarak birbirleri ve çevreleri ile geçinmelerini sağlar.Etimoloji(Buy) kökünden türemiştir. Üşütmek, soğuk hava esintisi gibi anlamları içerir. Kut, mutluluk,dayanıklılık gibi anlamları da vardır. Moğolcada sevap ve erdem gibi manaları bulunur.KaynakçaTürk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDFBuyan ḨanD e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ