turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 794Ürüng Ayığ ToyonÜrüng Ayığ Toyon (Ürüñ Ayığ Han) – Türk, Altay ve Yakut mitolojilerinde Gökyüzü Tanrısı.Ürüng Ay Toyon olarak da söylenir. Ayığ Han veya Ayıh Han olarak da bilinir.Özellikleriİlk insanı o yaratmıştır. Dünyayı idare eder. Yaratıcı ruhların en büyüklerindendir. İnsanlarayeteneklerini ve becerilerini o verir. İlham kaynağıdır. Toprağın verimli olmasını sağlar. Kısacayaratıcılıkla ilgili tüm unsurların kaynağıdır. Bereket ve hayvanların çoğalması onun isteğiyleolur. Yiğitleri ölümden kurtarır, ölen kahramanlara yeniden can verir. İnsanlardan ve diğercanlılardan sorumludur. Ürüng (ak, beyaz, saf, temiz) olarak tasvir edilir. Kendisine beyaz atkurban edilir. Bu kurban “Idık” şeklindedir. Yâni canlı olarak doğaya salınır. Bir daha kimse ohayvana el sürmez. Bu canlılar ışığın doğduğu yöne yâni doğuya doğru sürülür. Göğün 13.katında oturur. İnsanların ısınması için Güneş’i yaratmıştır. Ulu, kutlu, nurlu bir varlığa sahiptir.İnsanların özel işlerine karışmaz. Ongunu Kartal’dır. Ayığı (Ayığ) adı verilen ruhlar onunemrindedir.Yakut halkının inanışında gökyüzü tanrısının adı olup, gökyüzünün en üst katında iki beyaz güneşile birlikte yaşayan yaşlı bir adam olarak tasvir edilmektedir. Beyaz güneşleri ortasından ayırarakinsanların ısınması için 3. bir güneşi yaratmıştır 1 .Onun eşinin adına ise "Kübey Hatun" denilir. Her şeyi yönlendirip, idare eden de Ürüng AyıToyon'un kendisidir. Adının mitolojik anlamından da anlaşılacağı gibi, oldukça büyük saygıgösterilen kutlu, nur yüzlü, kutsal ve ulu bir varlık konumundadır. 2Etimoloji(Ay) kökünden türemiştir. Ayışığı ve Yaratmak anlamlarını içerir. Aymak (kendinde olmak) fiili ileaynı kökten gelir. Aymaz ise karşıt anlamlı olarak gafil, kendini bilmez demektir. Moğolca Ayhsözcüğü korku demektir ve bağlantılı olması muhtemeldir 3 . Ürüng sözcüğü, beyaz anlamına gelirve sonundaki -ng ise aslında "n" sesinin genizden çıkan bir türü olup (Osm. Kaf-ı Nuni) bazıkaynaklarda "ñ" (Osm. ‏(ڨ ile gösterilir (Ürüñ).Kaynakça Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDFDipnotlar1. ^ Özhan Öztürk, Folklor ve Mitoloji Sözlüğü, 2009 Phoenix Yayınları. s. 922-923,9512. ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi3. ^ Mongolian Dictionary, Andras Rajki, ("ayh") (İngilizce)D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ