turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 394Humâ Kuşu[Azəricə: Hüma Quşu]Humâ (Hümâ, Humā, Umay) Kuşu (Farsça: هما / Homā) –Çoğu kez cennet kuşu olarak da adlandırılan, 1,2görünmeyecek şekilde çok yükseklerde dinlenmeksizinsürekli uçan, asla yere değmeyen -bazı kaynaklarda ayaklarıolmadığı da nakledilir- efsânevi kuş. 3KökenbilimBazı kaynaklarda Arapça’daki ruh anlamına gelen Hu ve suanlamındaki ma kelimelerinden oluştuğu savunulmuştur. 4Kaynaklarda Tengricilik inancındaki Tanrı Umay ilebenzerliği belirtilen ve Çepni boyunun sembolü olarakkullanılan Hüma, bazı Türk lehçelerinde Kumay veya Umaykuşu adı ile de bilinir.İnanışlarBaşına konduğu kimseye mutluluk getirdiğine inanılması sebebi ile talih kuşu veya devlet kuşuolarak da isimlendirilir. Bunun kaynağı eskiden bir hükümdar ölünce halkın bir meydandatoplandığı ve Hüma’nın başına konduğu ya da gölgesinin üzerine düştüğü kişinin hükümdarolduğuna dair halk inancıdır. Hümayun kelimesinin hükümdar, padişah anlamlarını alması veHüma’ya devlet kuşu denmesi Hümâ’nın gölgesi ile ilgili bu inançlar sebebi iledir. Hüma’nıncanlısının asla yakalanamayacağı ve Hüma’yı bilerek öldüren kişinin kırk gün içinde öleceği deyaygın inançlar arasındadır. Bazı yorumlarda, Hüma’nın Feniks gibi birkaç yüzyılda küllerindenyeniden doğmak için kendini yakarak tükettiği de ifâde edilir.Devlet Kuşu[Azəricə: Dövlət Quşu]Devlet Kuşu – Osmanlı tarihinde bilinen “Hümayun” teriminin, “Umay (Humay) adıyla İlgiliolduğu düşünülür. Hâkimiyetin göklerden geldiğine, Tanrı vergisi oluğuna dair eski mitolojikinancın izleri, halk arasında “Hüma” yâni devlet kuşuyla ilgili dolaşan söylentilerde korunmuştur.Çok yaygın olan bir inanışa göre de “Devlet Kuşu” veya “Şahlık Kuşu” denilen “Hüma” kuşunungölgesinin bir insanın başı üzerine düşmesi, o insanın dünyada çok bahtiyar biri olacağının, taçgiyeceğinin ve hâkimiyete ulaşacağının işareti sayılırdı. Bu inanç Azerbaycan hikâye veefsânelerinde, “Devlet Kuşu”nun uçurulması ve omzuna oturduğu insanın padişah seçileceğişeklinde yaşamaktadır. Onun bahtiyarlık ve mutluluk sembolüne dönüşmesi ise benzer birolaydır.Cennete yaşaması, çok yükseklerde uçup yedi kat göğün üzerindeki felekler ve burçlar arasındadolaşması ve hattâ Tanrı’ya kadar gidip gelen bir kuş olması sebebi ile Türk halk edebiyatında daHüma, erişilemeyecek yüksekliklerin bir sembolüdür. Bazı ortak özellikleri dolayısıyla da Feniks,Garuda, Simurg ve Kaknüs gibi diğer efsânevî kuşlarla karıştırılan Hüma, Divan şiirinde mitolojikkuşlar içinde özellikleri nedeniyle en çok sözü edilendir.D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ