turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 308Ergenekon’dan çıkarken Konrat (Kongrat) boyu diğer boylardan önce davranıp çıkmak istemiş vedüzeni bozarak karışıklık çıkarmıştır. Bu nedenle Tanrı tarafından cezalandırılarak ayaklarına birağrı verilmiştir. Bu boydan gelen herkesin ayağı ağrır. (Er/Erk/Erh) kökünden türemiş birsözcüktür. Ergene “Mâden” ve Ken/Kön “Geçit, Aşıt” sözcüklerinin bileşimidir. Güçlük, zorlukanlamlarını barındırır. Mâden ocağı demektir. Türklerde gizemli yerlerdendir.Destanın kökeniÖnce sözlü olan efsâne daha sonra çeşitli kaynaklarda bahsedilerek yazılı hale getirilmiştir.Tamamı hakkında fikir birliği olmadığı ve yazılı metinlerde kısa özet şeklinde olduğu için"Ergenekon Efsânesi" şeklinde de isimlendirilmektedir. Ergenekon Destanı olarak bilinen öykü,iki ana kısımdan oluşmaktadır: Bir bozkurdun yardımı ve korumasıyla soyun devamlılığının sağlanması; Geçit vermez dağlarla çevrili bir vadiye yerleşilmesi ve daha sonra buradan çıkılması.İlk öykü üç ayrı Çin vakayinamesinde Türklerin türeyiş öyküsü olarak anlatılmıştır. 12 İkinciöykünün özeti yine Çin kaynaklarında yer almıştır. Orta Asya tarihi profesörü Devin DeWeese,bir mağara ya da vadideki tutsaklıktan kurtuluş motifinin Orta Asya halklarınca değişikbiçimlerde anlatıldığına dikkat çeker ve Türkler ile Moğollar arasında benzer öykülerinanlatılmasının olağan olduğunu belirtir. 13 Daha sonraki bir tarihte bozkurdun himayesindetüreyiş teması ile vadiye yerleşme ve vadiden kaçma motifleri birleştirilmiş, "ErgenekonDestanı" başlığı altında bir Türk destanı olarak anılmaya başlanmıştır. Fuat Köprülü'ye göre,Cengiz Han'ın soyunda var olan Türk kökenli aile nedeniyle efsânede bahsedilen Moğollaraslında Oğuzlar'dır. Reşidüddin Hamedani ve Ebul Gazi Bahadır Han'ın hikâyelerindekibenzerliğin nedeni de budur.Destanın özetiMoğol ilinde Oğuz Han soyundan İl Han'ın hükümdarlığı sırasında Tatarların hükümdarı SevinçHan Moğol ülkesine savaş açtı. İl Han'ın idaresindeki orduyu Kırgızlar ve diğer boylardan dayardım alarak yendi. İl Han'ın ülkesindeki herkesi öldürdüler. Yalnız İl Han'ınn küçük oğlu Kıyanve eşi ile yeğeni Nüküz ile eşi kaçıp kurtulmayı başardılar. Düşmanın, onları bulamayacağı biryere gitmeğe karar verdiler. 15 Yabanî koyunların yürüdüğü bir yolu izleyerek yüksek bir dağıdadar bir geçite vardılar. Bu geçitten geçerek içinde akarsular, pınarlar, çeşitli bitkiler, çayırlar,meyva ağaçları, çeşitli avların bulunduğu bir yere gelince Tanrıya şükrettiler ve burada kalmağakarar verdiler. Bu yere "mâden yeri" anlamında "Ergene Kon" adını verdiler. Kıyan ve Nüküz 16'ün oğulları çoğaldı. Dört yüz yıl sonra kendileri ve sürüleri o kadar çoğaldılarki Ergenekon'asığamadılar. Atalarının buraya geldiği geçitin yeri unutulmuştu. Ergenekon'un çevresindekidağlarda geçit aradılar. Bir demirci, dağın demir kısmı eritirlerse yol açılabileceğini söyledi.Demirin bulunduğu yere bir sıra odun, bir sıra kömür dizdiler ve ateşi yaktılar. Yetmiş yerekoydukları yetmiş körükle hep birden körüklediler. Demir eridi, yüklü bir deve geçecek kadar yeraçıldı. İl Han'ın soyundan gelen Türkler yeniden güçlenmiş olarak eski yurtlarına döndüler,atalarının intikâmını aldılar. Egenekon'dan çıktıkları gün olan 21 Mart'ta her yıl bayram yaptılar.Bu bayramda bir demir parçasını kızdırırlar, demir kıpkırmızı olunca önce Hakan daha sonrabeyler demiri örsün üstüne koyarak dövdüler. Bugün hem özgürlük hem de bahar bayramıolarak hâlâ kutlanmaktadır.D e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ