turk-mitoloji-ansiklopedisi-deniz-karakurt

S a y f a | 428Kalgançı[Azəricə: Qalqançı]Kalgançı – Türk ve Altay halk inancında Kıyamet. “Kalgançı Çağ” da denir.Tanım ve İçerikKalganan (sıçrayıp kalkılan) gün. Kıyamet günü. Dünyanın ve/veya evrenin yokolacağı dahasonra tüm ölülerin tekrar diriltileceği gün.Bu inanca göre, yeryüzü yaşamı sürekli değildir; günün birinde sona erecek ve insanlar,hayvanlar, bitkiler yok olacaktır. Bu sona doğru insan soyunda azalma başlayacak, suçlarçoğalacak, günahlar alıp yürüyecek, insanlarda tanrı korkusu kalkacaktır. İyilik simgesi Ülgen’le,kötülük simgesi Erlik arasında oluşacak büyük savaşın sonunda, Ülgen dışında bütün savaşanlarölecektir. Bay Ülgen bütün canlıların öldüğünü, yeryüzünde kendisinden başka kimsekalmadığını görünce “kalkın ey ölüler” 1 diye bağıracak, bu çağrı üstüne bütün ölüler yattıklarıyerden kalkacaktır. “İnsanların yeniden dirilmesi” anlamına gelen “kalkancı çağ” (kalıcı çağ) 2budur. İnsanlar azalacak, kötülük artacak, Erlik Han dünyaya yaklaşacaktır. Sağış Günü (HesapGünü) tabiri de kullanılır.Türk kültüründe aslında çok geniş olarak üzerinde durulmayan bu kavram, İslam inancıyla hattâHristiyanlık, Maniheizm ve Budizmin etkisiyle Kıyamet inancı büyük oranda şekillenmiştir.Örneğin Güneş’in batıdan doğacağı inancı İslam’ın etkisiyle ortaya çıkmıştır. Bazı lehçelerde KirtiGün (Gerçek Gün) veya Uluğ Kün (Büyük Gün) 3 adı verilir.Zamanın Sonu[Azəricə: Zamanın Sonu]"Ahir Zaman" sözcüğü, Arapça kökenlidir ve farklı Türk halklarında yaklaşık aynı terimler olarakyer alır. Karakalpakça'da "Ahırğı Zaman"; Özbekçe'de "Ohır Zamon"; Çuvaşça'da "AharSamana"... Bu anlayışın kökeni İslam olmakla birlikte bir kaynağı da eski Türklerin mitolojikgörüşleridir. Dede Korkut Kitabında, "Ahır zaman olup, kıyamet kopunca..." denilir. 4İnanışlardan birine göre, bir gün ayla güneş birleşecek, dünyayı yakıp kavuracaklardır. O zamankıyamet kopacaktır. Bir başka inanışagöre de güneşin batından doğduğu gün, sular kabaracak veher tarafi sular kaplayaçaktır. Bunun ardından dünyanın üzeri dümdüz olacaktır. 5Etimoloji(Kal) kökünden türemiştir. Kalgamak fiilinden gelir. Kalkma, sıçrama anlamına gelir. Kalkmakkelimesi ile akrabadır. Moğolcada Halgah (Kalkah) 6 fiili korkmak anlamına gelir ki, bu bağlamdadüşünüldüğünde Korku Günü demek de olabilir. Bir başka görüş ise kalıcılık mânâsı taşıdığı veKalıcı Zaman demek olduğudur.KaynakçaTürk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDFD e n i z K A R A K U R TTÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ