اï»ï»ïºï»§ïº´ïºïºÙ Ù ïïºØ±ï»ï»¤ïºÙ - ketab farsi
اï»ï»ïºï»§ïº´ïºïºÙ Ù ïïºØ±ï»ï»¤ïºÙ - ketab farsi
اï»ï»ïºï»§ïº´ïºïºÙ Ù ïïºØ±ï»ï»¤ïºÙ - ketab farsi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
□ ١٧ افغانستان و پارلمان<br />
نگرشی بر سير تاريخی پارلمان افغانستان (١٩۶٣ - ١٩١٩)<br />
(٢١)<br />
(٢٣)<br />
...»<br />
:<br />
به اعتقاد داکتر اکرم عثمان «قانون اساسی دوران نادرشاه، به شدت تحت شعاع خودکامگی او قرار گرفت و<br />
قتلهای سياسی او در محاکمه فرمايشی نشان داد که او هدفی جز برخورد ابزاری با قانون نداشت. همانطوريکه<br />
لوئی چاردهم میگفت دولت خودم هستم، او نيز بخاطر استقرار حکومتی متمرکز، خيلی از قانون اساسی دورانش<br />
تبعيت کرد و دولت از صدر تاذيل خودش بود...»<br />
شريف فايض مینويسد: درين زمان، ساختار نظام حاکم از هرمی تشکيل گرديد که در رأس آن<br />
زورمندان خاندان حاکم و در ردههای زيريناش، ثروتمندان و روحانيون وابسته قرار داشتند...»(٢٢)<br />
در اواسط دهه چهلم بود که جنگ ويرانگر جهانی پايان يافت و چهرهء سياسی جهان تغيير کرد. استعمار<br />
تضعيف گرديد و جنبشهای آزادی بخش ملی و مبارزات انقلابی و دموکراتيک در يک تعداد کشورها به پيروزی<br />
رسيد. اثرات اين تغيير و پيام آور دموکراسی در افغانستان آن بود که بحران اقتصادی توام با استبداد خون آلود و<br />
اختناق طولانی سياسی که حق گفتن در زير لحاف را نيز ناممکن ساخته بود، نارضايتی مردم را بار آورده موجب<br />
تغيير جهره حاکميت غيرمردمی گرديد. شرايط جديد بخصوص بيداری شرق چون کشورهای همسايه (نهضت و<br />
جنبش کانگرس هند و تقسيم نيم قاره به کشورها ی هند و پاکستان حرکتهای حزب توده و نهضت مصدق و ملی<br />
شدن صنعت نفت ايران و...) منطقه وضع (شرق ميانه) و جهان (احترام باصول حقوق بشر...) ايجاب میکرد که<br />
در افغانستان چهره جديدی روی صحنه آيد و شاه فعال شده در امور اداره کشور سهم گيرد. اين جهره جديد سردار<br />
شاه محمود بود که در ١٩۴۶ به کرسی صدارت رسيد. او با درک شرايط جديد ملی (فشار افکار عامه) و<br />
بينالمللی تصميم گرفت که يک دورهء آزمايشی دموکراسی که غالباً بنامهای «دموکراسی تاجدار» «دموکراسی «<br />
«دموکراسی زودگذر» ياد شده است آغاز نمايد تا جلو نفوذ اثرات فعاليتهای حزب توده و بخش کمونيزم و<br />
ناخشنودی و تنفر روشنفکران از حکمرائی خاندان شاهی و تضعيف شاهی را مانند فارس و مصر از طريق<br />
معرفی و اصلاحات سيستم انتخاباتی، تخفيف دهد<br />
سردار شاه محمود که لقب پدر دموکراسی يافت، نخستين اقدامش رهائی زندانها و سياسی بود که اکثرشان<br />
روشنفکران و جوانانی بودند که مغزشان به گفته محمد مسعود: دشمن ظلم و قساوت و طالب آزادی و عدالت بود<br />
٩ اپريل<br />
(٢۴)<br />
اقدام دومين، به تصويب رسيدن قانون جديد بلديهها برمبنای انتخابات سری و کتبی در ١٩۴٧ پديده نو در<br />
حيات سياسی افغانستان بود که سال بعد آن در کابل و شهرها با تبليغات وسيع نويسندگان عملی شده در حاليکه قبلاً<br />
مضامين عمده و اساسی در اخبار آن عصر افغانستان بامور غيرسياسی اختصاص داشت(٢۵)<br />
قدم بعدی، انتخابات شورای ملی بود که برعکس روش قبلی، آغاز شد. يعنی که در طول دورهء قريب به دو<br />
دهه، همواره مداخله حکومت در انتخابات نمايندگان شورای معمول بود و در واقع کانديدها به ظاهر انتخابی ولی<br />
در واقع انتصابی بوده و مقامات تصميم گيرنده، والیها و حکام به همدستی شبکه وسيع ضبط و احوالات وقت،<br />
درين انتصابها دست قوی داشتند. چنانچه استاد خليلی مینويسد: «نمايندگان ملت قبل از آنکه از جانب مردم<br />
انتخاب شوند از سوی کارمندان حکومت انتصاب میشدند.» ولی در دورهء جديد، بار نخست است که<br />
انتخابات سری و آزاد شورای ملی در ١٩۴٨ اعلان گرديد و در ١٩۴٩ حنکه موقع انتخابات شورای فرا رسيد<br />
حکومت جديد کمتر در آن مداخله کرد.<br />
به گفته غبار، وکلای اين دوره از هر دستی بود: ملاکين بزرگ، تجار بزرگ، روحانيون روشنفکران<br />
طبقات متوسط و خورده، مأمورين سابقه، روشناسان محلی و غيره. تعداد وکلا نفر و مرکب از دسته<br />
روشنفکران مبارز و مخالف دولت، گماشتگان دولت، و اشخاص بيطرف. (٢٧)<br />
با تشکيل شورا و انتخابات رئيسه که از همان آغاز مداخله سکوت و ديکته شاه در تعيين رئيس محسوس<br />
شد، عبدالهادی داوی، بحيث رئيس، عبدالرشيد معين اول، گل پاچا الفت،معين دوم و عبدالرحيم منشی انتخاب شدند،<br />
وکلای صنف بندی شده به فعاليت آغاز کردند. وکلای جبههء متحد ملی يا اپوزيسون به تعدادشان در حدود سی نفر<br />
ميرسيد و میخواستند شورا وظايفاش را به شيوهء پارلمان مشروطه اجرا نمايد.، هنگام سوگند، از ذکر نام<br />
حکومت خودداری کرده و علیالرغم قديم، فقط سوگند وفاداری نسبت به مملکت برداشتند. اپوزسيون با روش<br />
مسالمتآميز در تشکيل کميسونها متعدد و انتخاب روساء و منشيان کميسونها، آرای اکثريت را به نفع خود<br />
حاصل و رياست کميسون را منحصراً بدست آرد. همين کميسونها بود که قانون جديد وظائف داخلی شورا، و<br />
قانون جديد انتخابات را بشکل نسبتاً دموکراتيک آن تسويد و لزوم تجديد و وضع قوانين اساسی، تشکيلات ملکيه،<br />
و... طرح کرد. بودجه مبهم حکومت بيست ساله را که مستور نگهداشته شده بود برملا کرد. و هم قسمتی از<br />
وزرای را برای بار اول در تاريخ پارلمانی افغانستان احضار و استجواب (محمد کبير لودين وزير فوائد عامه،<br />
عبدالمجيد زابلی و...) بخاطر بررسی و اعتراض برقرار داد کمپني موريسن کنودسن، محکوم به محاکمه و ديوان<br />
عالی اعلام کردند. همچنين شورا زير عنوان «مواد هفتگانه» تصاويب را نفع مردم بعمل آوردند. مجلس موفق شد<br />
١٧١<br />
:(٢۶)