turkish phonology and morphology (türkçe ses ve b‹ç‹mb‹lg‹s‹)

Turkish Alive
Read the article by Can Dündar, and do the following
tasks:
a. How does the writer feel about language change?
What particular word formation process is he reacting
to? Why? b. Identify the word formation process/es used
to create the underlined words.
“
“Bir Hot-Chocolate Lütfen ...!”
Geçen hafta Kenan Pafla, bir sahil e¤lencesi s›ras›nda
anlat›lan bir Laz f›kras›na pek gülmüfl. F›kray› ço¤unuz
duymuflsunuzdur: Temel’le Dursun ‹ngiltere’ye
gitmifller. Ac›k›nca bir hamburgerciye dal›p, menüye
göz atm›fllar. Sosisli sandviç anlam›na gelen “Hot dog”
yaz›s›n› görünce “Bu da ne ola ki” diye sözlüklerine
davranm›fllar. Temel, “Hot dog, ‘K›zg›n köpek’
demekmifl. Yiyelim bakal›m. Tatm›fl oluruz” demifl. Az
sonra ikisinin de sosisli sandviçleri gelmifl. Temel önüne
gelen parçaya bir göz att›ktan sonra Dursun’un kula¤›na
e¤ilip sormufl; “Ula Dursun, sana neresi geldi köpe¤in
...?”
Bu türden bir nahofl hadise için ‹ngiltere’lere gitmeye
gerek kalmad›¤›n› ben geçen hafta Türkiye’de
yaflad›¤›m ilginç bir macerada anlad›m. Belki
inanmayacaks›n›z ama anlatacaklar›m›n tümü bir gün
içinde bafl›ma geldi.
K›sa bir tatile niyetlenip, Antalya’ya bilet ald›m ve
havaalan›na gittim. Havaalan›nda Türk Hava Yollar›,
son birkaç ayd›r art›k mutad hale getirdi¤i üzere rötar
yapt›. Ve cümbür cemaat beklemeye koyulduk.
Havaalan›n›n “cafe”sinde beklerken, yan masada
yetiflkin bir adam, yurt d›fl›nda e¤itim gördü¤ünü tahmin
etti¤im gençten bir k›zla dertlefliyordu. Rötardan
yak›nd›klar›n› duyunca kulak misafiri oldum. Adam
“THY son dönemde o kadar çok rötar yap›yor ki, ad›na
Tehirli Hava Yollar› demek daha do¤ru olur” dedi.
Yan›ndaki k›z bofl gözlerle bak›p, “tehir ne demek” diye
sordu. fiafl›rd› adam... Sonra kendince en kestirme yolu
seçip, aynen flöyle dedi: “Tehir iflte can›m... yani delay...
delay...”. “Haaa” diye güldü k›z, “tehir”in ‹ngilizce
karfl›l›¤›n› duyunca... Çok da de¤il, bir kuflak önce
babas›n›n konufltu¤u dille iletiflim kurabilmek için taa
Atlas Okyanusu’nu dolafl›p gelmesi gerekmiflti. Ama bu
durumu hiç yad›rgamad›lar. Ben, sinir oldum. “Delay...
Unit 6 - Word-Formation Processes
93
delay...” diye söylenerek “cafe”ye do¤ru yürüdüm ve
servis yapan kara ya¤›z delikanl›ya “Bir sütlü kakoa
lütfen” dedim. Ayn› bofl bak›fl ve o feci soru: “Hot
chocolate m›?” Nutkum tutuldu. Yutkunup “evet”
diyebildim. Adam “hot chocolate”›m› verdi. Ayak üstü
bir Atlas Okyanusu turu da ben yapm›fl oldum. Sessizce
gidip masama oturdum.
Bitmedi. Antalya’ya gidince arkadafllarla sahilde bir
“restaurant”a oturup, ö¤le yeme¤i için beklemeye
koyulduk. Pos b›y›kl› bir garson az sonra tepemizde
belirdi. Ben sipariflleri verdim. Sonunda da “‹ki tane de
patates k›zartmas›” dedim. Gelen soruyu art›k herhalde
tahmin ediyorsunuzdur: “Pomme-frite... yani... diy
mi...?”. Bu kez bütün bunlar›n bir kamera flakas›
oldu¤una kesinkes hükmettim ve arkadafllar›ma hangi
kameraya gülümsemem gerekti¤ini sordum. ‹natla
reddettiler. Galiba hepsi gerçekti.
Kald›¤›m›z otelin resepsiyonunda ‹sveçli bir genç k›z
görevliydi. Pek fleker görünümlüydü, ama küçük bir
kusuru vard›: Türkçe bilmiyordu. Biz üç dilde “patates
k›zartmas›” demeyi ö¤rendi¤imiz halde küçük han›m
çal›flt›¤› ülkenin dilinde bir “merhaba” demeyi
ö¤renmeye bile üflenmiflti. Kendi memleketimizde bir
odaya yerleflebilmek için ‹ngilizce meram anlatmak
zorunda kald›k. Otelin havuzunda gün boyu
katland›¤›m›z Almanca “animasyonlar” da günün mana
ve ehemniyetine uygun düfltü.
Bir sömürge topra¤›nda tatil yapt›¤›m› hissettim bir an...
Kap›y› bacay› kilitleyip, odama çekildim ve kitap
okumaya koyuldum. Ece Ayhan’›n “Yort Savul”u vard›
yan›mda... ‹lk çevirdi¤im sayfada aynen flöyle diyordu:
“Aç›l Do¤u aç›l! Do¤u aç›ls›n, Do¤u aç›lacak elbette.
Ama yeni bir Kadenizli der ki, hem yeni ayana, hem
yeni divanilere; Do¤u’ya do¤ru fazla giden, co¤rafya
yüzünden, Bat›’ya düfler. Tersi de geçerlidir bunun...”
Yani...? Fazla Bat›’ya gidersen, geri Do¤u’ya düflersin...
“Do¤ululuk”, Bat›’n›n dilini kendi dilin sanmakt›r. A¤z›n›
aç›p, Bat›’ya hayran hayran bakarken, dilini yutars›n...
Ya da alemin dili seni yutar... Çünkü oralarda sana
“köpe¤in hep ayn› yeri gelir...” Yerken dilini ›s›r›r, dilsiz
kal›rs›n...
Aktüel, 27 Temmuz 1995
”