Protocol Ernstige RekenWiskunde-problemen en ... - Volgens Bartjens

Protocol ERWD mbo
Het ene is de ‘zone van de naaste ontwikkeling’ (de fase dat iemand een taak al bijna zelfstandig
kan uitvoeren, maar nog wel de steun nodig heeft van iemand anders die de taak al beheerst) Die
hulp vanuit de omgeving zorgt voor de uitdaging om zich verder te ontwikkelen Het andere begrip
is scaffolding, het gebruik van zogenaamde steigers Steigers geven aanwijzingen en voorbeelden
die de leerling helpen een bepaald probleem op te lossen en tegelijk helpen dat geleerde te generaliseren
244
Galperin heeft dat idee van de zone van de naaste ontwikkeling, die aansluit bij de zone van de
actuele ontwikkeling, verder uitgewerkt Daarmee legde hij de basis voor wat we nu kennen als de
handelingstheorie Deze theorie stelt de interactie tussen individuen centraal Het basisprincipe
van leren wordt in deze theorie gevormd door vijf stappen:
a oriëntatie op de handeling;
b de materiële handeling;
c de verbale handeling;
d de mentale handeling;
e de verinnerlijking van de handeling
Leren is in deze opvatting een actief proces waarbij de lerende zelf altijd de volgende stap neemt
Een sturende instructie, zoals beschreven in deel 4 past bij deze benadering van leren In Nederland
zijn de studies van Galperin beschreven door Van Parreren en Nelissen (1977) Vervolgstudies hebben
de theorie over deze vijf stappen verfijnd, waardoor steeds meer nuance gebracht kan worden
in het leerproces (Van Oers, 1987; Van Eerde, 1996; Van Groenestijn, 2002)
In de huidige uitwerking van de handelingstheorie is de interactie tussen de leerling en zijn omgeving
nog altijd de basis voor ontwikkeling en leren Leren is daardoor cultuurgebonden en sociaal
ingebed Via het concrete handelen en het visueel voorstellen van concrete handelingen ontwikkelt
de leerling concepten en komt hij tot mentaal handelen (denken) Daarbij is communicatie met
anderen en het kunnen verwoorden van de handeling (vertellen wat je doet) cruciaal Hierdoor is
georganiseerd opslaan van informatie mogelijk en kan informatie kennis worden
Concreet handelen is de basis voor mentaal handelen en is dus nodig voor de ontwikkeling van
formele kennis en vaardigheden Omgekeerd stuurt het mentaal handelen het concrete handelen
aan Ook het voorstellen wordt hierdoor beïnvloed
We zien hier eenzelfde soort mechanisme als wat Piaget aanduidde met assimilatie en accommodatie
Interactie is altijd een iteratief proces: de ene handeling vloeit voort uit een voorafgaande
handeling en wordt weer gevolgd door een volgende handeling Van Geert (2008) benoemt dit als
een ‘dynamisch systeem’, vanwege die voortdurende wederzijdse beïnvloeding Zijn opvatting sluit
ook aan bij deze handelingstheorie Het in de protocollen ERWD gebruikte Handelingsmodel is
eveneens een verdere uitwerking van principes van het cognitivisme
Constructivisme
Het constructivisme als kennistheorie ligt ook aan de basis van cognitivistische theorieën De kern
is dat elk individu zelf actief kennis construeert Op basis van eigen ervaringen, referentiekader,
houding en voorkennis past iemand nieuwe informatie actief in bij reeds aanwezige kennis en
vormt hij ze samen om tot nieuwe kennis De consequentie is dat leerlingen die dezelfde informatie
krijgen aangereikt, die allemaal op hun eigen manier zullen verwerken tot (nieuwe of meer
uitgebreide) kennis Hoe meer de nieuwe informatie aansluit bij al aanwezige voorkennis en bij
het referentiekader van de leerling, hoe meer kans er is op leerrendement We zien dit wanneer
leerlingen leren in authentieke situaties (bijvoorbeeld vanuit eigen vragen of in een geambieerde