Protocol Ernstige RekenWiskunde-problemen en ... - Volgens Bartjens

Bijlage A
Van Luit (2010, p 19) stelt in zijn oratie echter wel, dat het zowel in de klinische praktijk als in
wetenschappelijk onderzoek lastig is om een precieze scheidslijn te trekken tussen ernstige rekenproblemen
en dyscalculie
Vanuit de orthopedagogiek bezien is er sprake van ernstige rekenproblemen als de rekenontwikkeling
structureel niet volgens verwachting tot stand komt, maar bij de verwachting achterblijft
Ontwikkelingspsychologie
De focus van de ontwikkelingspsychologie ligt op wat de verwachte ontwikkeling van mensen is en
wat daaraan bijdraagt Zo ziet Leseman (2004) de ontwikkeling van rekenen en wiskunde vooral
beïnvloed wordt door taal en visueel-ruimtelijk denken De mensen in de directe omgeving zijn
daarvoor essentieel De ontwikkeling van rekenconcepten begint bij het bewegen in de ruimte in
combinatie met het benoemen van die ruimte Deze manier van leren noemt hij embodied cognition
De wijze waarop deze ontwikkeling in de eerste levensjaren verloopt, heeft invloed op de start
en daarmee ook op het vervolg van de schoolloopbaan van een leerling
Uit onderzoek blijkt dat een omgeving die op gebied van rekentaal en rekenen als ‘arm’ is te typeren
een belangrijke bron kan zijn van rekenproblemen (Tudge & Doucet, 2004) Naarmate leerlingen
meer ervaringen opdoen in de concrete werkelijkheid en deze beter leren benoemen, is de
kans op een goede ontwikkeling van taal en rekenen groter
De hiervoor al genoemde embodied cognition is de basis voor de ontwikkeling van hogere cognitieve
functies zoals visualiseren, analyseren, ordenen, logisch redeneren en voor de sociaal-emotionele
ontwikkeling Grijpen leidt tot begrijpen, zien leidt tot inzien en inzicht, voelen leidt tot invoelen,
luisteren tot beluisteren, spreken tot bespreken, kennen tot herkennen en kennis
Ook bij leerlingen in het voortgezet onderwijs zien we dat embodied cognition nog altijd een belangrijke
basis is voor leren Leerlingen leren het beste van en in situaties waarbij zij zich werkelijk
persoonlijk betrokken voelen Deze waarneming sluit aan bij wat we zagen als kenmerk voor succesvol
leren vanuit het sociaal-constructivisme
247
Leseman (2004) gaat ervan uit dat er twee systemen ten grondslag liggen aan leren rekenen Het
eerste systeem is een visueel systeem, gericht op de globale waarneming (en later herkenning) van
aantallen Dit is nauw verweven met het zien en het visuele geheugen Het tweede systeem is een
verbaal systeem en nauw verbonden met het leren van de telrij via de taal, de telwoorden dus Het
is bedoeld voor het exact kunnen benoemen van aantallen
Het ontstaan van rekenproblemen kan worden verklaard als het niet goed tot stand komen van de
integratie van het eerste, analoge niet-exacte rekensysteem met het tweede, verbale systeem
Rekenfeiten die in taal zijn vervat blijven daardoor betekenisloos (Leseman, 2004) Kinderen met
taalproblemen lopen ook het risico om (ernstige) rekenproblemen te krijgen vanwege de rol van
taal bij de ontwikkeling van rekenen
Leseman concludeert dat ernstige leerproblemen niet direct te herleiden zijn tot beschadigingen of
afwijkingen in specifieke modulen voor hogere cognitieve en taalfuncties Genetische risico’s, geboorterisico’s
en vroege pedagogische trauma’s grijpen aan op een laag organisatieniveau van de
hersenen en beïnvloeden zo de ontwikkeling Het uiteindelijke effect – de aard, ernst en breedte
van de stoornis – staat niet los van de omgeving waarin de ontwikkeling zich voltrekt
Leseman geeft verder aan dat ook kinderen zonder neurobiologisch naspeurbare stoornis ernstig
kunnen verdwalen in de voorschoolse periode Dit gebeurt wanneer in hun omgeving geschikte
‘ontwikkelingspaden’ ontbreken Hij ziet daarom geen principieel verschil tussen ernstige leerproblemen
met een genetisch-biologische achtergrond en leerproblemen met een culturele oorzaak