Protocol Ernstige RekenWiskunde-problemen en ... - Volgens Bartjens

Bijlage A
sen De gevoeligheid voor prikkeling die nu al uit deze onderzoeken blijkt, zou erop kunnen wijzen
dat dit ook geldt voor het leren rekenen Als kinderen van jongs af aan op verschillende manieren
zijn uitgedaagd tot activiteit, zouden de hersenen zich optimaler kunnen ontwikkelen dan wanneer
die invloed eenzijdig is Dat heeft dan direct consequenties voor de manier waarop rekenlessen
inhoud en vorm krijgen Eenzijdig oefenen of een voortdurende nadruk op één bepaald type
leeractiviteiten laat dan mogelijkheden in de hersenen onbenut
Neurowetenschappers veronderstellen dat bij het ervaren van ernstige rekenproblemen de werking
van de hersenen een rol speelt Welke rol dat is en wat daarbij oorzaak is en wat gevolg, zal
later hopelijk uit verder onderzoek blijken
249
De onderzoeksagenda
Terwijl hersenonderzoek voorlopig nog volop in ontwikkeling is, richt ander wetenschappelijk onderzoek
zich nu op de rol van het werkgeheugen en de zogeheten executieve functies Deze functies
spelen bij het rekenen een belangrijke rol Executieve functies zijn onderdeel van het centraal executieve
systeem dat het handelen van een individu aanstuurt Dit systeem werd voor het eerst door
Baddeley en Hitch (1974) genoemd als een model voor het werkgeheugen, de tijdelijke opslag van
taakrelevante informatie Aangenomen wordt dat dit centraal executieve systeem bestaat uit verschillende
executieve functies (Repovs & Baddeley, 2006; “Baddeley’s model of working memory”,
nd) De belangrijkste zijn:
• inhibitie (uitschakelen van afleidende of niet-relevante informatie);
• shifting (wisselen tussen verschillende taken);
• updating (opslaan en bijwerken van informatie in het werkgeheugen)
Deze functies helpen een leerling bij het plannen en uitvoeren van zijn handelingen Inhibitie doet
een beroep op het vermogen van de leerling om relevante informatie uit een opdracht te halen en
afleidende informatie te negeren Bij shifting moet de leerling eerder gebruikte informatie opslaan
in het werkgeheugen en vervolgens relevante informatie uit het langetermijngeheugen oproepen
(retrieval) Bij updating moet de leerling tijdelijk informatie geordend opslaan, die informatie in het
geheugen bijwerken om die informatie vervolgens weer te kunnen gebruiken Shifting en updating
zijn cruciaal bij het uitvoeren van complexe taken Rekenproblemen kunnen ontstaan door
overbelasting van het werkgeheugen Dit kan het gevolg zijn van niet goed ontwikkelde executieve
functies, bijvoorbeeld doordat leerlingen te weinig tot zelf denken zijn uitgedaagd (Kroesbergen,
Van der Ven, Kolkman, Van Luit & Leseman, 2009; Van Lieshout 2006, 2010; Van Lieshout &
Berends, 2009; Paternotte, 2006)
Rekendidactiek
De focus van de rekendidactiek is het ontwikkelen van werkwijzen die het leren rekenen zo optimaal
mogelijk laten verlopen Anders gezegd: de rekendidactiek zoekt antwoord op de vraag: ‘Wat
is goed rekenonderwijs?’
De aanname van rekendidactici is dat goed rekenonderwijs het mogelijk maakt dat leerlingen optimaal
kunnen leren Dit lukt als het onderwijsaanbod, naar inhoud en vorm, zorgvuldig wordt
afgestemd op de ontwikkeling en de onderwijsbehoeften van de leerlingen Waar dat gebeurt zullen
zich geen of slechts geringe problemen bij het leren rekenen voordoen
Het ligt voor de hand dat rekendidactiek is gebaseerd op enerzijds leertheorieën en anderzijds op
de kenmerken van de leerstofinhoud Die combinatie moet kloppen Daarbij speelt ook de visie op