10EP2Te

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Radikal Feminizm
olmuş, bazı sonuçları başarısız olmuş pratiklerden bahsetmiyorum.
Çünkü her politik hareket, kendi devrimci fikrini, sürecini
oluşturur ve sonuç olarak kendi devrimini gerçekleştirir. Radikal
Feminizm’in içinde kendimi maddeci feminist olarak tanımlıyorum
ama Dworkin’den de, Firestone’dan da, Solanas’tan da ve en
çok da Simone de Beauvoir’dan çok şey öğrendim. Bu tür Radikal
Feminizm, çok yaygın bir şekilde burun kıvrılan İkinci Dalga’nın
bir parçası. Sosyalist Feminizm, Türkiye’de yaygın bir şekilde sanıldığının
aksine, Maddeci Radikal Feminizm’i eleştirerek, bu politik
duruştan koparak ortaya çıkmıştır.
İkinci Dalga’da feminist örgütlenmenin nasıl olduğuyla ilgili
de çok fazla anlatılacak şey var. Öncelikle, İkinci Dalga aslında
Radikal Feminizm’dir. Peki, Birinci Dalga’yla nerede ayrışırlar?
Birinci Dalga kadınlarla erkekler arasındaki eşitsizlikleri ortadan
kaldırmayı hedefler. İkinci Dalga kadınlarla erkekler arasındaki
eşitsizliğin kaynağını, bu ilişkiyi ortadan kaldırmayı hedefler;
İkinci Dalga’nın yani Radikal Feminizm’in adının “radikal” olmasının
sebebi de budur.
Herkesin kabul ettiği yatay küçük gruplar, bilinç yükseltme
gibi feminist örgütlenme modellerini, Türkiye’de hayata geçiremedik.
Sadece radikal feministler değil, İkinci Dalga’nın tamamı
yapamadı, zaten o yıllarda hepimiz birlikte çalışıyorduk. Başarısız
olduğumuz yerlerde bu örgütlenme pratiklerini hayata geçirememiş
olmamızın önemli etkisi olduğunu, başarılı olduğumuz yerlerde
ise bu pratikleri hayata geçirebilmemizin olumlu etkisi olduğunu
düşünüyorum. Bu deneyimleri herhalde sohbet ederken
de tartışırız. Çok uzun konuştum, dinlediğiniz için çok teşekkür
ederim.
Handan: Bense, ağırlıkla kendi deneyimimden ve Türkiye’deki
Radikal Feminizm deneyimimizden konuşacağım… Az önce salonda
gösterdiğim Feminist Dergisi çıkalı yirmi beş sene olmuş.
Çeyrek yüzyıl önce çıkmış bir dergi içinde kendi feminizmini ifade
etmiş bir kadınım. Dergi çıkarken feminizmime bir ad verme
konusunda bir aciliyet hissetmediğimi hatırlıyorum. Beşiktaş’ta
Kadın Çevresi Bürosu diye bir yer vardı ve burası sevdiğim bir tabirle
Türkiye’de İstanbul feminizmi açısından bir “ocak”tı. “Ocak”
kelimesini Türk ülkücülerine bırakacak halimiz yok. Kadın
Çevresi epey (kastım maddi değil zihinsel) ekmeğini yediğimiz,
fikri olarak kendimizi geliştirdiğimiz bir ocak oldu bizim için. Bu
süreçte kendimize feminist demek bir aşamaydı. Ben kendime
“feminist” dediğim zaman, bunu epey bir ağırlığı olan politik bir
ifade olarak gördüm.
Sosyalist devrim kadınları kurtarabilir mi?
Devrimci politikayla geçmiş bir gençliğim vardı. Sosyalist olarak
devrimcilik yapmış bir genç kadın olduktan sonra feminist olmak
kolay gibi görünebilir ama o yıllarda çok da kolay değildi; çünkü
sosyalist düşüncenin olumlu ve olumsuz yönleriyle, Türkiye’ye
özgü bütün özellikleriyle, politik ve ideolojik alanda bir hegemonyası
vardı. Ayrıca o yıllarda sosyalizm dünya üzerinde de çok
önemli bir güçtü, kendilerini komünist olarak tanımlayan bir
blok vardı ve antikomünist bir cephe vardı, 90’lara kadar bu böyle
gitti. Bu bir dış çeperdi. Bu ortamda kendine feminist demenin
şöyle bir zorluğu vardı: Kendine feminist diyenleri, gerek entelektüel
olarak hegemonik olan güçler, gerek muhalefet açısından hegemonik
olan güçler, gerek sosyal demokratlar, gerek burjuvalar,
gerek sağcılar benzer bir dille eleştirebiliyorlardı. Solcular “sınıfa
ihanet” diyorlardı ya da “sınıf mücadelesine ihanet” diyorlardı
ama genel eleştiri ahlaki oluyordu ve feminizm bir tür ahlaksızlığın
ifade edilmiş biçimi gibiydi. O dönem bu eleştirileri almak
için kendine “feminist” demek yeterli olabilirdi.
Başka ülkelerde kendilerine feminist diyenlerin anılarını
okuduğumuz zaman onların da benzer şeyler yaşadığını görebiliyoruz.
Mesela İngiltereli bir feminist Gail Chester, Ayşe’nin
çevirdiği Feminist’in birinci sayısında yayımlanan “Ben Kendime
Radikal Feminist Diyorum” 8 isimli yazısında çok güzel anlatır.
Ben“feministim” demekle epey bir şey demiş oluyorsun zaten…
Ben feministim dediğinde bir cinsin diğer cinsi ezdiğini veya sömürdüğünü
veya ikisini birden yaptığını söylüyorsun, böylece bir
cins çelişkisinden bahsediyorsun. Bunun yer yer antagonist olabilecek
bir çelişki olduğunu, kadınların hayatının iyileşmesi için
bir mücadele gerektiğini ve bu mücadelenin de kendi hayatından
başladığını söylüyorsun. Ama bu büyük toplam yeterli olabilecekken,
yani kendimize sadece feminist dememiz yeterli olabilecek
iken ayrıca “devrimci feminist” veya “radikal feminist” dememize
gerek olmayabilirdi. Olmayabilirdi, ama olacaktı çünkü “Ben
feministim,” diyerek anlattıklarınızı dinleyenler “Haa, siz feodal
ilişkileri diyorsunuz,” derlerdi; yani konunun bir feodal artık olarak
ele alınması söz konusuydu. Dolayısıyla “Biz feodalizme karşıyız,
bu iş devrimle hallolacak bacım veya hanımefendi veya kardeş
veya kızım veya yoldaş veya sevgilim,” denildiği zaman başka
şeyler demen, savunmanı gerekçelendirmen gerekirdi.
Bu yıllarda sevgililerimiz ve yoldaşlarımızla feminizmi tartış-
8 Chester, Geil, (1987), “Ben Kendime Radikal Feminist Diyorum”, (çev. Ayşe Düzkan),
Feminist Dergisi, sayı: 1, s: 14-17, İstanbul
22 23