10EP2Te

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Diziler nasıl yapılıyor/yazılıyor, nasıl okunuyor?
komedi, polisiye gibi... Biçim derken, hikâyenin nasıl anlatıldığına
bakıyoruz. Biçimleri üçe ayırdık. Birincisi, Türkiye’de olmayan,
İngilizcesi “series” olan “seri”ler: Bunlar, istediğin zaman girip, bir
bölümünü izleyebildiğiniz, her bölümünde bir olayın olduğu ve o
bölümün sonunda olayın bir yere bağlandığı, yani son diye bir şeyi
beklemediğimiz diziler. İkincisi, İngilizcesi “serial” olan, Türkiye’deki
dizilerin yaygın biçimi. Bunlar, bir sene, iki sene süren, bu
süreç boyunca takip ettiğimiz, hikâyenin bir yerde çözümlendiği
ve muhakkak bir sonu olan diziler. Üçüncüsü, İngilizcesi sitcom
olan durum komedisi. Bunların da sonu yok fakat seri biçiminde
olayların nereye varacağını takip ediyorken, durum komedisinde
iki, üç kişi yan yana geliyor, bir salaklık oluyor, ona gülüyoruz. İçerik
dediğimizde ise, dizileri aşk dizisi, mafya dizisi, doğu dizisi,
ağa dizisi, tarihi dizi vs. diye sınıflandırabiliriz.
Doğrusal ve karmaşık anlatılar
Türkiye’de en çok ilgi gören diziler melodram türünde olanlar.
Melodram, ahlaki bir çelişkinin üzerine kurulu bir anlatı biçimi,
bunu seyrediyoruz çünkü o çelişkinin çözümünü merak ediyoruz.
Melodramlarda hikâye genellikle doğrusal bir anlatı içinde
çözüme kavuşturuluyor. Biz olayları önce bu oldu, sonra şu oldu,
diye takip ediyoruz. Bu melodramlardaki anlatıların içeriğinin
eski Türk filmlerinden hiçbir farkı yok. Aynı şekilde, genellikle
zengin kız, fakir oğlan ya da tam tersi olan hikâyeler anlatılıyor.
Bize hikâyeyi izlettiren şey orada ahlaki bir çelişkinin olması, birilerinin
o normları bozuyor olması çünkü biz o bozulmayı merak
ediyoruz. Melodramlarda tabii ki iyiler ve kötüler var fakat tıpkı
Türk filmlerinde olduğu gibi burada da iyinin neden iyi, kötünün
neden kötü olduğunu hiç bilmiyoruz. Başroldeki aktristi tanıyorsak
o iyidir. (Gülüşmeler)
Melodramlarda kullanılan doğrusal anlatı yerine karmaşık
anlatıları kullanan diziler de var. Burada hikâye daha komplike.
Karmaşık anlatılar bu düz çizgiyi, “İyi neden iyi? Kötü neden
kötü?” durumunu da bozdu. Çünkü mesela karmaşık anlatıya
örnek olabilecek “Kuzey Güney” dizisindeki, Kuzey’de de gördüğümüz
gibi, iyi mi, kötü mü, çok da belli değil. Bir açıdan racon
kesiyor, harbi delikanlı ama fazla hızlı kızıyor, çok kolay tuzaklara
düşüyor… Karmaşık anlatılar aynı zamanda, zaman ve mekân algısıyla
da oynuyor. Sürekli flash back’ler var, hatta mesela “Son”
diye bir dizi vardı, bu sene başladı ve bitti, o dizi 2014’te bitti. Yani
ileriye de gitmeyi başardılar. (Gülüşmeler) Dizi 1999’la, 2014 arasında
gitti, geldi sürekli olarak. Bir İstanbul’da, bir İran’da. Zaman
ve mekân algısıyla oynadığı için de siz hikâyenin içine daha çok
giriyorsunuz çünkü olayları anlamlandırmaya çalışıyorsunuz. “Bu
böyle olmuş, acaba ne olacak? Acaba bunu bundan mı yaptı?” diye
sürekli olarak hikâyenin içine daha fazla çağırılıyorsunuz. Genelde
bu anlatılar edebiyatta da var, okumaya açık ve okumaya kapalı
metinler arasındaki fark gibi. Bunlar da okumaya açık metinler.
Hazal: “Ezel” ile bunu tutturdular mesela.
Nükhet: Ezel mesela karmaşık anlatıların Türkiye’deki en baş örneğiydi.
Ezel’deki hikâye, zamansal olarak sürekli bir ileri, bir geri
gidip geliyor. Dolayısıyla izleyiciyle hikâye arasında boşluk yaratıyor
ve bu boşluktan dolayı bizim daha çok katılımımız gerekiyor.
Gerçekten daha çok merak ediyoruz. Şimdi bunlara örnekler vereceğim.
Tabii kimse Feyza ve benim kadar dizi seyredemeyeceği
için neden bahsettiğimizi bilemeyebilirsiniz. (Gülüşmeler) Bu
yüzden popüler olanlarını seçtim. Mesela “Yalan Dünya”… Yalan
Dünya tür olarak bir komedi değil mi? Ama aynı zamanda da biçim
olarak seri… Sonunu merak etmiyoruz ama ediyoruz da, böyle
ara türler yaratıyorlar. Biz orada Rıza’yla Deniz’in aşkı ne olacak
diye merak ediyoruz ama diğer yandan aslında her bölümde,
telefon meselesi, zombi meselesi, çiçekleri kim yoluyor meselesi
gibi bir meseleyi alıyor ve bir bölümde o meseleyi sonuca bağlıyor.
“Avrupa Yakası” da benzer bir hikâyeydi ama bir süre sonra sonunu
hiç merak etmez hale geldik.
Buna mukabil, yine komedi bağlamında “Akasya Durağı” var,
izleyen var mı? (Herkesten “ooo” sesleri yükseliyor ve gülüşmeler)
Benzer şekilde Şafak Sezer’in oynadığı, “Alemin Kralı”… Bunlar da
durum komedisi ve durum komedisine gayet uyuyorlar. Yani orada
sonra ne olacak diye hiç merak etmiyoruz, her bölüm kendi
içinde tamamen kapalı. Yalan Dünya’daki gibi bizi bölümden bölüme
taşıyan bir izlek yok.
Polisiyede tabii ki “Behzat Ç.”, “Arka Sokaklar” ve “Hırsız Polis”
var. Arka Sokaklar bir seri, buna mukabil Behzat Ç. hem bir
polisiye, hem de çok ciddi bir karmaşık hikâye… Sonunu merak
etmekten öte, hiçbir şey anlamıyoruz. Bu serilerde karakterler devam
ediyorlar ve karakterlere olanları çok merak etmiyoruz ama
Behzat Ç.’de karakterlerin başına ne geleceğini çok merak ediyoruz.
Behzat Ç.’de dizinin esas konusu ahlak, “Ahlak nedir, ahlaksızlık
nedir?” gibi...
Feyza: Melodram biraz daha eski bir tür. Radyo tiyatroları ve ondan
önce de romanlardan falan geliyor. Karmaşık hikâyelerin hayatımıza
girişi 90’lardan sonraya denk düşüyor. Bunun dünyada
çeşitli örnekleri var, bize ithal edilen ilk örneği ise “Lost”. İkinci
olarak, internetin çok yaygın olarak kullanılmasıyla internet
474 475