10EP2Te

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Anarko-Feminizm’in Politik Potansiyelleri
ama anarşist söylem kendisini şiddet üzerinden mi üretmeli, yoksa
aslında iktidarın merkezi olmaması üzerinden mi üretmeli?
Araçların tekrardan tartışıldığı bir söylemden mi üretmeli?
Göksun: Kurucu politika üzerinden üretiyor aslında, şimdiki
son tartışmalar bu yönde. Arendt benim de çok uğraştığım
bir düşünürdür ve en çok uğraştığım Şiddet Üzerine 7 metninde
“Hobbes’un, toplumsal sözleşme geleneğini vuracağım,” derken
gidiyor Mao’ya vuruyor. “İktidar namlunun ucunda büyür,” diyen
Mao’ya karşı “İktidar namlunun ucunda değildir,” dediğinde
iktidarı Antik Yunan’ın korunmuş agorasının bir politikası olarak
ele alıyor. Mao’cu şiddet, devrimlerin şiddeti vs. hepsi tartışılabilir
ama Arendt’in özgürlük olarak tartıştığı o iktidar ne
kadar özgürlüktür? Bu anlamda Arendt’in kavramlarının çok
sorunlu olduğunu düşünüyorum. Mesela Fransız Devrimi ile
Amerikan Devrimi’ni karşılaştırır ve köleliğin olduğu Amerikan
Parlamentosu’nda yapılan devrimin en politik, en güzel devrim
olduğunu söyler, köleliği görmez. Özgürlüğün yaşanacağı yer
olan agorayı tarif ederken de, nedense ne ev içini ne de ekonomiyi
görür. Özgürlük diye ortaya koyduğu tanımlama bir özgürlük
parkından öteye gitmez. Arendt’in genel teorik yaklaşımını da
şiddet analizini de sorunlu buluyorum.
Egemenlik meselesine gelince çok güzel söylüyorsunuz;
Foucault, “İktidar her yerde,” diyerek, hakikaten bize çok yardım
etti. Dediğiniz gibi iktidar tek merkezli değil, her yerde, o anlamda
direniş de her yerde. Bir de iktidar ne yapar? Öznellikler
üretir, özneleştirme süreçleri ve pozitiflikler üretir, yani özneleştirme
süreçleri seni öldürmeye çalışmaz, seni yaşatmaya çalışır.
Fakat biz harıl harıl şunu tartışıyoruz: Tamam, egemenlik tek
bir yerden üremiyor. Peki, bu her yere dağılmış, bizim de ürettiğimiz
iktidar biçimleri, o yaratılan öznellikler, bu kadar farklı
farklı iktidar örüntüleri acaba nasıl mümkün oluyor? Agamben’e
göre, egemen bir siyaset alanı açar, bu siyaset alanında egemenlik
cinayet işlemeden öldürebilme yetkisidir. Daha doğrusu egemenlik
öldürebilmenin yolunu açar ve Agamben der ki “Hepimiz
Homo Sacer’iz.” Foucault’nun sözünü ettiği her an her yerde olan
o pozitif iktidar acaba iktidarın ürettiği bu pozitifliğin en altındaki
yaşamsal tehdit olmasa olabilir mi? Yani tek bir merkez falan
değil bütün alanı kat eden bir tehdit. Sadece potansiyel olarak
size yöneltilmiş, sizi öldürecek falan değil. Ama şöyle şeyler var:
Kendi dışında o özne üretimini pozitifliği ancak ve ancak dışarıda
7 Arendt, Hannah, (2012), Şiddet Üzerine, İletişim Yayınları, (çev. Bülent Peker),
İstanbul
kaçacak bir yer yoksa yaratabiliyor ve bu anlamda sadece kapatarak
değil, her tarafa yayılarak ortaya çıkartıyor. Dolayısıyla biz,
Agamben’in, egemenlik, tek merkez vs. gibi anlaşılmaması gerektiğini
ama Foucault ve Agamben’i bir arada okumamız gerektiğini
konuşuyoruz.
Güneş: İktidarın yoğunlaştığı araçlar mı var?
Göksun: Araçlar var. Ben size daha farklı bir örnek anlatacağım,
Marx’ın verdiği bir örnektir bu. İngiliz Mr. Pee Avustralya’ya üç
yüz adet kadın, erkek, çocuk işçiyi alıp gidiyor. Amacı bir fabrika
açmak fakat sonunda tüm işçiler kaçıyor. İngiltere’de olan kapitalist
sosyal ilişkiler ağı 19. yüzyıl Avustralya’sında yok ve işçiler
burada çalışmıyorlar. Avustralya’da o zaman hâlâ ortak alanlar
var, emeğini satmak zorunda kalmadan yaşama olanakları var.
Çünkü, diyor Marx, Mr. Pee üretimi mümkün kılan sosyal ilişkiler
ağını Avustralya’ya taşımamıştı, taşıyamazdı.
Marx, ücretli emeğin şiddet zoruyla değil, mülksüzleştirme
yoluyla işleyen bir tahakküm olduğunu söyler. “Evet,” der Marx,
“İşçiler özgürdür,” yani emeğini satmakta özgürdür, ama aslında
tüm sosyal mekanizma emeğini satmasına mecbur kılar onu, aksi
takdirde açlığa mahkum olacaktır. Şiddetin doğrudan uygulanmadığı
ama dolayımlandığı alanlar olarak görüyorum bunu çünkü
mülksüzleştirme ancak yasanın şiddeti yoluyla mümkündür.
İşçi köle değildir ama emeğini özgürce satmaya mecburdur, bu
durumun yasanın temel şiddeti olmadan düşünülememesi iktidarın
tek merkezli olduğunu değil ama tüm iktidar mekanizmalarının
“şiddet” ile mümkün olduğunu gösterir. Şiddet olmadan
iktidar olamaz ama iktidarın tüm mekanizmaları şiddeti doğrudan
uygulayan mekanizmalar değildir. Bu düşünce de -aslında
bizlerin Agamben’de okuduğu şey de- “egemenlik” derken tek bir
egemenlik merkezini değil, tüm iktidar mekanizmalarının altındaki
temel şiddete işaret ediyor. İktidarın bin bir yüzü var ama
iktidarın varolabilmesini sağlayan, yani ontolojik şartı şiddettir.
Marx’ın örneğini düşünecek olursak, işçilerin çalışması için doğrudan
şiddeti uygulanmasa da şiddete dayanan sosyal mekanizmalar
ortadan kalktığında işçilerin hepsi kaçıyor, Mr. Pee kendisine
su getirecek bir uşak bile bulamıyor. “Zavallı Mr. Pee,” diyor
Marx, elbette kara mizahla.
“Anarşizm zaten feministtir”
Esen: Anarşizm feminizmi kapsıyor demiyorsun, ama anarşizm
zaten feministtir diyorsun. Bu savın teorideki tartışması nasıl?
Ayrıca anarşist hareketin içinde kendisini anarko-feminist diye
138 139