10EP2Te

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Dindar Kadınlar ve Feminizm
Türkiye’de ise, Sünni dindar kadınların mücadele alanı,
bu tür bir atıfta bulunulmasa bile bence hem İslami Feminizm
hem de Postkolonyal Feminizm alanlarına tekabül ediyor. Çünkü
Türkiye’de dindar olan feministler bir taraftan dinin mutlak anlamda
kadınları ezdiğini ve kadının ancak modernleşerek özgürleşebileceğini
söyleyen Kemalizm’e ve belki Kemalist Feminizm’e
karşı bir mücadele yürütüyorlar. Diğer taraftan da hem okumak,
çalışmak, evden dışarı çıkmak için uğraşıyor hem de ev içinde
kocaya karşı vazifelerin sorgulanması gibi, İslam’la geleneğin yan
yana geldiği normatif bir alana karşı mücadele ediyorlar. Dolayısıyla,
dindar ve feminist olan kadınların Türkiye’deki mücadele
alanı şer’i hükümlerin uygulandığı, ulemaya ve devletin İslam’la
ilgili uygulamalarına karşı mücadele verilen ülkelerdeki gibi değil;
daha farklı, daha çeşitlenmiş bir alan. Mesela örnek verdiğim
miras ya da boşanma hakkı Türkiye’de Müslüman feministlerin
değil, modern devlete ve hukuka karşı feministlerin verdiği bir
mücadele alanıdır. Bunun sebebi de, Türkiye’nin İslam’ın hükümlerine
dayanan bir devlet olmamasıdır.
Türkiye’de İslami Feminizm var mı?
Yukarıda bahsettiğim İslami Feminizm’de iki hâkim bakış var: Birincisi,
İslam’ın özü aslında eşitlikçidir, problem ise uygulama ve
yorumlardadır; eğer biz bu öze ulaşabilirsek kadın ve erkek zaten
eşit olacaktır diyen bakış. Bu aslında biraz Liberal Feminizm’in
bakışına benziyor. İkincisi de, İslam’ın tamamen yeniden yorumlanması
gerektiğini söyleyen, tarihselci yaklaşım, buna örnek olarak
Amine Vedud’u gösterebiliriz. Ben kendimi bu bakışa daha
yakın buluyorum. Ulaşmamız gereken bir öz olduğunu düşünmüyorum
çünkü din çeşitli dönemlerde, tarihsel olarak uygulanmış
ve yorumlanmış bir sistemdir. Dolayısıyla yeniden yorumlanabilir
ve bir yol bulma metodu olarak kullanılabilir. Bu ikinci bakışı
Türkiye’de benim bildiğim kadarıyla sadece Hidayet Şefkatli Tuksal
temsil ediyor. Dolayısıyla bu fikrin yaygınlaşmasını, örgütlenmesini
bırakın, Türkiye’de “Şöyle bir grup var, şöyle şöyle kadınlar
var, bunlar İslami feministler,” diyebileceğimiz bir oluşum dahi
yok. Ama bu tespiti yaparken şunu da unutmamak gerekiyor:
Normatif alanda mücadele vermek, yani dini metinle, yorumlarla
ve geleneklerle uğraşmak ilmi çalışmaları zorunlu kılıyor.
Ve tabii ki Türkiye’de Müslüman, dindar ve başını örten kadınlar
akademiden dışlanmış durumdalar. Master, doktora seviyesinin
üstüne çıkamıyorlar ki oraya kadar bile zor geliyorlar. İlahiyat
Fakülteleri’nde bu tür konuları çalışan kadınlar hakim görüşü
temsil eden erkek ilahiyatçılara karşı bir mücadele vermek zorundalar.
Tabii çok büyük bir başka problem de, doktora sonrası çalışmanın
zaten olmaması çünkü kadınlar hiçbir şekilde üniversitelerde
öğretim üyesi olup, akademik çalışmalarına devam edemiyorlar.
Bu konularla ilgilenenler çalışmalarını ne yazık ki bağımsız
olarak yürütmek zorundalar. İslam ve kadın üzerine çalışma
yapılabilecek hukuk, sosyoloji, psikoloji gibi diğer sosyal bilim
alanlarında da aynı şekilde akademiden dışlanmış olmak önemli
bir sorun. Diğer yandan Kemalist proje zaten bu alanın olabilme
ihtimalini ortadan kaldırdı. Dolayısıyla İslam üzerine feminist
bakış açısı yaygın bir şekilde gelişemedi. Fakat kendine feminist
demese bile İslam ve kadın meselesini dert edinen kadınlar var.
Dindar kadınların feminizmi
Müslüman kadınları veya dindar kadınların feminizmini konuşurken,
teorik tartışmalardan ziyade dindar kadınların süreç
içerisinde feminizmle ilişkisinden, yakınlaşma ve uzaklaşma hallerinden
söz etmek istiyorum. Bunu konuşmaya geçmeden önce
önemli iki noktanın altını çizmek gerekiyor. Birincisi, baştan beri
bir tereddütle konuşuyorum, dindar mı desek, Müslüman mı desek,
Sünni dindarlar mı desek sorunsalı... Mesela okuma önerisi
olarak gönderdiğimiz, “Feministler Uyumuyor” ve “Birbirimize
Sahip Çıkıyoruz” metinlerine baktım, çok ilginçtir ki hiçbir yerde
dindar kelimesini kullanmamışız. Dindar daha yeni bir vurgu,
kendi adıma bu metinlerin yazıldığı dönemde dindar vurgusunu
çok daha nötr buluyordum, dini pratikleri olan, dine yakın duran,
dini yaşamaya çalışan anlamında kullandığım bir sıfattı ama
son dönemde bu da siyasallaşan bir kelime oldu. Şu anda Tayyip
Erdoğan bunu da elimizden aldı diye hissediyorum; dindarlığı
politik bir sembol haline getirdi ve bir kavram sembolik değer kazandığı
anda o kavram aracılığıyla konuşurken tereddüt etmeye
başlıyorum.
İkinci önemli nokta ise, “Müslümanların feminizmini konuşmayı
neden ilginç ve önemli buluyoruz?” sorusu. Bence bu
sorunun üç temel cevabı olabilir. Birincisi, Müslüman bir kadının
feminist olması hem Müslümanlar hem de feministler tarafından
çelişkili bulunan bir pozisyon ve bu yüzden de tartışma alanı doğuyor.
Fakat Türkiye’de dinle feminizmin ilişkisini ya da inançla
feminizmin ilişkisini sadece Müslümanlık üzerinden tartışıyor olmamız
da başka ilginç bir nokta bence. Örneğin Alevi bir kadının
feminizmini hiç tartışmıyoruz, çelişkili olan durum inançlı birinin
feminist olması ise Alevi inancının feminizmle ilişkisini niye hiç
86 87