10EP2Te

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Feminist Ütopyalar ve Politika
Nilgün: Ben dışarıda kimse olmadığını düşünüyorum. Ama dışarıdakiyle
ilişkiyi esas olarak içerdekilerin belirlediğini düşünüyorum.
O yüzden dışarıda kimse yok. Mesela ben hep içinde
bulunduğum feminist ortamların da dışında kalamayacağımı bilerek
biraz dışında, kıyısında kalmaya gayret ediyorum. Çünkü o
ortamlar seni tarif ediyor, ne yapman gerektiğini söylüyor, onun
dışına çıktığında bu sefer yapmak istediklerinle değil, niye öyle
olduğuyla çok fazla uğraşıyorsun. Dolayısıyla bence dışarıda kalmak
diye bir şey yok.
Aksu: Niye dışarıda kalmak istiyorsun? Niye zamanın kıyısında
duruyorsun?
Nilgün: Ben de herkes kadar belirlenmiş biriyim ve ben de herkes
kadar uyumlu olmaya hazır biriyim ama uyumlu olmak istemiyorum.
Çok mümkün çünkü uyumlu hale gelmek, hâlbuki ben
bunun bünyeme zararlı bir şey olduğunu düşünüyorum. Herkesin
bünyesine zarar vereceğini düşünüyorum. Aidiyet politikaları, aidiyetin
kendisi…
Aksu: Dışsallık bünyeden mi kaynaklanıyor yani?
Nilgün: Bünyeden (Gülüyor); bünyeme zarar veriyor. Aslında
herkes için böyle olduğunu düşünüyorum ama tabii ne kadar
çok dahil olursak hayat o kadar kolaylaşıyor, fakat çoğumuz biraz
zoru seçmiş bireyleriz. Ben o aidiyet meselesinin son derece
tehlikeli olduğunu düşünüyorum. Ütopyaların bir başka yanı da
budur. Senin de söylediğin gibi yine ait olmayı önerir ve üstelik
cümbür cemaat aynı şeyleri yaşamayı önerir. Cumhuriyetin önerdiği
budur, Kürt hareketinin son dönemde kadınlar için önerdiği
budur. Bir değil, on yol vardır ama on birinci yol için boğuşmak
durumunda kalınır. “On birinci yol vardır,” demek için bile boğuşmak
zorunda kalırız dolayısıyla herkes içerdedir. Nasıl dışarı
çıkarız sorusunda da kafam çok karışık. Dışarıda kalmanın da çok
mümkün olmadığını düşünüyorum ben.
Aksu: Bence çok kritik bir şey söyledin, onun üstüne düşünmek
isterim. Bünye meselesi… Ne var ki bünyede dahil olmak istemediğin
fikrini sağlıyor?
Nilgün: Bünyede bence şu var: Ya dahil olursun, ya dahil olursun
var. Zaten dahilsin ama dışında durmak -o kendi inandığımız şey
de olsa, diyelim ki sosyalizm, diyelim ki anarşizm ya da feminizm-
da politik bir mücadele vermek diye düşünüyorum ben. Ama herkes
için de bir şey söylemenin dahil olmak kadar sorunlu olduğunu
düşünüyorum bir yandan da. O yüzden karşı-ütopyalara daha
yakın hissediyorum. Aslında daha yakın değil bas baya öyle bir
yerde duruyorum. Ama ne yaparız da çıkarız o hayattan? Ne sosyalizmin
ne de diğerlerinin çözüm olmadığını düşünüyorum.
Yasemin: Mülksüzler’de mesela Anarres gezegeninde yaşayan
anarşist bir toplum var ve dediğim gibi burası çok kurak ve sürekli
çalışılması gereken bir yer. Üretimi ve dağıtımı sağlayan bir merkez
var ama onun dışında da hiçbir iktidar yok. Ancak kitapta şöyle
diyor: “İnsanların kendi zevki ve dostlarının saygısı var sadece.”
Ama o dostlarının saygısı meselesi bir de bu kadar çok çalışmayı
gerektiren bir toplumda insanlar için çok büyük bir baskı unsuru
bir yandan. Anarşizmde bile toplum içinde bir şey yapmama hakkın
yoktur. Ya da yapmadığın zaman dışlanabilirsin, bu yüzden
korkunç bir baskı hissediyorsun üzerinde. Burada bile böyle mi
yaşayacağız?
Aksu: Benim ütopya meselesine mesafelenmemin nedenlerinden
bir tanesi kendi kişisel deneyimim. Biz darbeden sonra, sol örgütlerde
olmuş insanlardan bazıları olarak Ankara’da (burada da vardı)
birtakım ekolojik, yeşil hareketten de çok etkilenerek komün
benzeri deneyimler oluşturmuştuk. Ben hayatımda en ağır baskı
duygusunu orada hissettim. O baskı çünkü o kadar yakından
gelen bir baskı ki direnemiyorsun. Devletinkiyle uğraşmak daha
kolay demiyorum ama daha bildiğim bir şey.
Yasemin: O daha somut ve karşına alabildiğin bir şey, yanı başından
gelmiyor.
Nilgün: Bir de daha duygusuz bir şey devletle uğraşmak.
Aksu: Komünlerde sana ahlaki bir baskı kuruyorlar. Feminist harekette
de öyle: iyi bir feminist nasıl bir şeydir? Korkunç bir şey
bu. Bir feminist ne yapar, ne yapmaz...
Nükhet: Ben de Aksu’nun söylediği,‘dışarıda birisi var mı’ meselesiyle
ütopya meselesi arasındaki ilişkinin nasıl kurulacağına dair
bir şeyler söyleyeceğim. 1970’lerde (1975-76 civarında) feminist
antropoloji ilk ortaya çıktığı zaman feministler “Gerçekten geçmişte
anaerkil bir dönem yaşanmamış,” dediler. Gayle Rubin gibi
kadınlar diyorlar ki “Ama bizim kafamızda kalsın, ütopya olarak
işleriz belki.” Ben ütopya okumaktan hiç hoşlanmayan bir insan
olarak, ütopya bende Yasemin’in de çok güzel olarak anlattığı gibi
kapalı bir dünyadan ziyade uçuk bir fikir olarak kalmıştı. Peki,
bunun dışarısıyla alakası nedir? Dışarısı nedir? Bence dışarısı var
ama biz onu tanımıyoruz. Tanınma meselesi Aksu’nun dediği gibi
sadece bir yönetim meselesi değil. Tanıma aynı zamanda dışarıda
olanın dışarıda olduğunu tanıma meselesi olabilir ve onu anlamak
zorunda da değilsin. Eski bir tabirle söylemek istiyorum çünkü laf
hoşuma gidiyor: Kabili kıyas değil yani incommensurable. Başkalarının
acısı mesela, benim için kabili kıyas değil, değil mi? Dolayısıyla
eğer bana dışarısı yok dersen bu çok orta sınıf, çok beyaz,
çok kapalı gelir. Anlatabiliyor muyum? Tabii ki dışarısı var. Biz
518 519