10EP2Te

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Anarko-Feminizm’in Politik Potansiyelleri
Üç Bayrak Altında 4 isimli kitabında şöyle bir şey anlatıyor:
Nitrogliserin çok korkunç bir madde, sarsıldığı anda patlıyor, dolayısıyla
bir yerden bir yere transfer edilirken çok güvenli bir şekilde
götürülmesi mümkün değil. Sonra bilindiği gibi İsveçli bir
kimyager olan Alfred Nobel, 1864’te bir yerden bir yere güvenli bir
şekilde nitrogliserin taşınmasını mümkün kılan dinamiti buluyor
ve bu keşifle birlikte anarşist hareket patlıyor. Her yere bomba
koymaya başlıyorlar. Eril bir şey olarak görülebilir ama İspanya
Devrimi sırasında kadınlar da ellerinde silahlarla direniş içindeler.
Siyasi suikastlar ya da bir sürü mülke zarar veren bombalı eylemler
yapıyorlar dolayısıyla kimsenin, bunu da anarşizmin mücadele
biçimlerinden birisi olarak kabul eden bir hareket olduğunu
söylemekten çekinmemesi gerekiyor. “Aman bunlar ne kadar
saldırgan!” gibi bir klişeyi yaratan ve onları, gözünü kan bürümüş
insanlar olarak göstermeye çalışan ya da onlara “terörist” diyen
düşünce tamamen egemen bakış açısının verdiği bir düşüncedir.
Hâlbuki bu insanların hiçbiri eli kanlı katiller değildi. Ayrıca terörü,
korkutarak itaat ettirmek ve sindirmek olarak tanımlayacaksak
devletlerden ve egemenlerden başka terörist yoktur bu dünyada.
Anarşistler yaptıkları eylemler ile egemenlerin insanlara
verdiği korkuya karşın, bu korkunun da egemenlerin de yenilebileceğini
göstermeye çalıştılar. Dolayısıyla bu eylemler hem
propaganda amaçlıydı, hem de egemenlere ve mülkiyete yöneltilmiş
eylemlerdi; şimdi kullandığımız şekliyle bir çeşit performatif
eylemlerdi ama bu insanlar asla cinayet işleyen ya da sivil halkı
öldüren “caniler” değillerdi. Fakat egemenler ve küçük mülk sahipleri
onların verdikleri zararlarla ilgili “kötü niyetli, terörist insanların
eylemleri” gibi bir resim çıkarttılar ki Ursula K. Le Guin
bile kendini onlardan ayırma ve “Biz aslında iyiyiz, başka bir şey
düşünüyoruz, özgürleşmeciyiz,” deme ihtiyacı hissetti. Fakat bu
eylemlerin geleneğin içinde olduğunu kabul etmekte bence bir
beis yok. Bunun önemli bir tartışma olduğunu düşünüyorum.
“Feminizm anarşist olmalı!”
Peggy Kornegger, okuma önerisi olarak gönderdiğim “Anarşizm:
Feminist Bağlantı” metninde, feminizmin kendi içinde mutlaka
anarşist bir düşünce olması gerektiğini söylüyor. Yani bir Anarkofeminizm
tanımı yapmayıp, “Feminizm zaten mutlaka anarşist
olmalı,” diyor. Burada anarşizmle neyin kast edildiğini biraz aç-
4 Anderson, Benedict, (2007), Üç Bayrak Altında Anarşizm ve Sömürgecilik Karşıtı
Tahayyül, Metis Yayınları, (çev. Emine Bademci), İstanbul
mak istiyorum. Biraz önce söylediğim gibi anarşizm temellere
bomba koyan, onları patlatan çok daha radikal bir eleştiri olduğu
için 19. yüzyılda sosyalist hareketle aralarındaki kavga keskinleşti
ve birbirlerinden ayrılmaya başladılar. Bunun sebebi anarşistlerin
Ortodokslaşmış sol bir harekette belli tahakküm ilişkilerinin
yeniden üretildiğini söylemeleri oldu. Bu hareketlerde erkeklerin
dominant olmasını eleştirdikleri kadar, bir örgütün yukarıdaki
bir yönetim kurulunun sözlerini yerine getiren militanlardan
oluşmasını, öncü bir parti olarak örgütlenmesini eleştirdiler. 20.
yüzyıl sonlarında Seattle’daki yeni toplumsal hareketlerle birlikte
bu tür örgütlenmelerin sadece anarşizm tarafından değil, bizzat
solun içinde de eleştirilmeye başlandığı görülmektedir.
Anarşist hareket, 19. yüzyılda antiotoriterliği dile getiren esas
hareket olduğu için şu soru öne çıkıyordu: Bir araya geldiğimizde
birisi burayı yönetecek de birisi yerleri mi süpürecek? Bu soru
kadınların örgütlenme biçimleri için de önemli malum, feminist
örgütlenmeler eril tahakküm biçimlerinin farklı yüzleri olan her
türlü hiyerarşiye karşı oldukları için hiyerarşik olamazlar; tıpkı
anarşist örgütlenmeler gibi antiotoriterdirler. Kornegger’ın söylediği
şey de bu, anarşizm zaten feministtir ya da feminizm anarşist
olmalıdır. Feminizm tahakküm biçimlerini sorunsallaştırdığı
anda kendi içinde bunları yeniden üretmekten de kaçınacaktır.
Dediğim gibi 19. yüzyılda anarşizm kimine göre küçük burjuva
ideolojisidir çünkü sadece üretim alanına bakmaz, bunun
dışındaki tahakküm ilişkilerini de ortaya çıkartır. Bugün 19. yüzyılda
anarşist hareketin söylediği pek çok sözü farklı sol siyasal
oluşumlar da söylüyor. Bunu anarşist düşünceyi diğerlerinden
yüceltmek ve “Onlar da anarşist!” demek için söylemiyorum fakat
şunu söylemek istiyorum: 19. yüzyılda anarşizmin işaret ettiği
ama bunu Marx kadar iyi teorize edemediği noktaların hepsi
şu anda birçok sol hareketin içinde kabul edilmiştir. Proudhon
kapitalizm çözümlemesinde Marx’tan çok kötü bir şekilde darbe
alır. Sefaletin Felsefesi’ni yazar, Marx’a gönderir, “Eleştirinizin kırbacını
bekliyorum,” der ve o kırbaç iner. Marx buna “Felsefenin
sefaleti,” der, çünkü Marx’ın ona eleştirisi kapitalizmi tam olarak
anlayamamış olmasıdır. Anarşizmin söylediklerinin sol gelenek
tarafından içselleştirilmesi bir yüzyıl kadar zaman aldı. Şu anda
özgürlükçü sosyalistlerle ya da otonom Marksistlerle konuştuğunuz
zaman da anarşizmin söylediklerinin yankılandığını duyabilirsiniz
ama şunu da bir dipnot olarak söylemek istiyorum: Bunu
asla da kabul etmezler. Anarşistler söylemişti falan demezler,
“Bunu da biz bulduk,” derler.
19. yüzyılda sosyalizm-anarşizm çatışmasının keskinleşme-
126 127