10EP2Te

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Farklılıklarımızla Yanyana (mıyız?)
Amargi’deki farklılık meselesini nasıl analiz ettin?
Ülkü: Tezimde sosyal hareketlerde duyguların önemi konusuna
da girdim. Amargi’nin ilk yıllarında çok büyük bir motivasyon var;
Amargi’ye ait olmak, o kadınların hayatında çok önemli. Bu his
özellikle son yıllarda azalmış durumda. Esmeray da bu konuda
aynı şeyleri söyledi. “Ben de son yıllarda o kadar sık gidemiyorum,
kendimi kötü hissediyorum,” gibi cümleler var. Önceden başka
yerlerde politika yapmış olanlar “Amargi bizi çok değiştirmedi,” diyorlar.
Ya da feminizmi akademiden öğrenip ardından Amargi’ye
gelen insanların Amargi’de yeni bir şeyle tanışma anlatıları daha
az. Ama feminizm ile ilişkilenmeye Amargi’de başlayanlar bu örgüt
içinde çok değişmişler. Mesela bir görüşmeci, “Ben transeksüeli
ve travestiyi sadece erkekten kadına olarak bilirdim ama bir arkadaş
‘trans erkeğim’ dediğinde önyargılarımı aşmam bayağı zor
oldu,” gibi şeyler söyledi. Bir arada politika yapmak, örgütlenme
içinde kurulan kişisel ilişkiler, başka türlü olay kolay kurulamayacak
diyalogları mümkün kılabiliyor.
Sorulardan bir tanesi de “Amargi dışarıdan kadınlara yeterince
açık mı? Hangi kadınlara açık? Hangilerine değil?” idi.
Mesela başörtülü kimsenin hiçbir şekilde dâhil olmamasını biz
mi engelliyoruz, yoksa ön yargıyla, kendi tercihleriyle mi katılmıyorlar?
Orada da daha çok tahminler vardı. “Katılabilirler ama
katılsalar ne olurdu bilmiyoruz?” gibi...
İnci: Yolgeçen hanı çok kötü bir terim değil aslında, içine girilebilir,
açık bir yeri çağrıştırıyor ama “Yolgeçen hanı olan bir yerde
nasıl bir politika yapılır,” meselesine baktığımızda şöyle bir şey
var: Arendt politika yapmayı var olmakla, insan olmakla özdeşleştiriyor
dedik, “Peki, politika yapmayı neyle tanımlıyor?” diye
sorduğumuzda “Söz vermek ve sözünü tutmak çok önemli,” diyor.
Biz örgütlerde de bir sürü şeyi birlikte yaparken sözler veriyoruz
ve sözleri tutuyoruz ama buna bir “yolgeçen hanı” muamelesi yapıldığında
ne bir söz verme ilişkisi olabilir ne de sözünü tutma.
Arendt, aynı zamanda bunu bu kadar da katı koymuyor: Söz çok
kırılgan bir şey, kolay tutulabilir bir şey değil, her zaman tutulamayabilir
ayrıca her zaman da bağışlamayı içermesi gerekiyor.
Tabii bu bağışlama herkes istediği zaman, istediği şekilde gelsin
anlamına gelmiyor, söz verme, sözünü tutma ve bağışlama üçlüsünün
olduğu bir yerde farklılıkların birlikte olabileceğini söylüyor.
Ben şunu tekrar vurgulamak istiyorum. Farklılıklar birlikte
değilse zaten farklılık değil, yani hiçbir anlamı yok. Herkesin
kendi farklılığında var olması evet, mümkün ama önemli olan, o
farklılığı ile birlikte diğerleriyle nasıl bir arada yaşayacak ve bunu
nasıl ortaya koyacak?
Dayanışma ortaklığı duygudan çok eylemden çıkar
Biraz önce Ülkü’nün bahsettiği duygu meselesinde, gözlemlerime
göre, feminist örgütlerde sürekli duygunun dilinden konuşmanın
çok tehlikeli olduğunu ve birlikte hareket etmenin önünü tıkadığını
düşünüyorum. Çünkü dayanışma, kimliğin ve duyguların
ortaklığı üzerinden değil, eylemin ortaklığı üzerinden kuruluyor.
Duygular çok rahat değişebiliyor ya da başka farklılıkları saklayıcı
bir şekilde işlev görebiliyor. Biz zaten duyguların alanına hapsedilen
bir cins olduğumuz için buradan kurtulmamız lazım. Ortaklık
meselesinin bir özden, ortak deneyimden ya da duygudan yola
çıkması, o ortaklığın hem baskıcı hem de dışlayıcı olması gibi bir
sonucu da beraberinde getiriyor. Ortaklığın eylemden çıkması ve
her zaman kurulmaya açık olması benim daha çok kafamı açıyor.
Bu bağlamda Iris Young’ın, farklılıkların biraradalığına yönelik
kurduğu “selamlaşma, retorik ve öykü anlatma” diye iletişim biçimlerini
faydalı buluyorum. Selamlaşma ile kastettiği farklılığı tanımaktır.
Örneğin queer hareketle feminist hareket arasında olan
ilişkide, farklılığı yok sayarak, “Sen burada olamazsın,” dememektir.
Birarada durabilmemiz için öncelikle birbirimize “Merhaba,”
demek tanışmak, selamlaşmak, saygı ve özen göstermek gerekiyor.
Retorik ile kastettiği ise, insanların kendinden yola çıkarak konuşması
ve düşüncelerini bir öykü içinde ifade etmesi.
Örneğin ben ODTÜ ikinci sınıf öğrencisiyken Perşembe Grubu
toplantılarına katılıyordum. 1986-87 yıllarıydı. Nükhet hoca da
burada, o da o gruba geliyordu. Perşembe grubu şimdi pek rağbet
görmeyen bilinç yükseltme gruplarından biriydi ve herkesin yani
bütün farklılıkların deneyimini paylaştığı bir alan yaratabilmiştik.
Feminizmin 80’lerdeki o altın çağı var ya, o altın çağda, sabitlenmemiştik
ve hep arayış içindeydik. Feminizmin kurumsallaşmasının
çok kötü olduğunu söylemek değil niyetim ama oralar unutuldu.
Şimdi, farklılıklar koca koca bilimler aracılığıyla bir araya
geliyormuş gibi konuşuluyor, bu ilişkilere teoride çapraz demekle,
akışkan demekle ilişkilenmiş olmuyoruz.
Sevi: 80’lerden bu yana gelişmekte olan bir feminist hareketin varlığını
da görmeliyiz bence ama belki de ortak sözlerden eyleme geçiş
sürecinde ortak sözlerin tıkanıklığa uğraması ve sadece refleksif
eylemler üzerinden kendini üretmeye çalışan bir hareket olması da
bizi şu anda kesintiye uğratıyor olabilir. bunu da tartışabiliriz.
İnci: Eylemden kesinlikle böyle bir şey kast etmedim. Sözün kendisi
zaten eylemdir. Ortak eylem dediğimde “Hadi birlikte bir
bildiri okuyalım,” gibi bir eylemden bahsetmiyorum. Eylem, bir
386 387