10EP2Te

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Anayasa Tartışmaları
gelmiş durumda. Şu anda mevcut anayasada, darbe anayasasında
çok ilginç bir şekilde kürtajın hak olarak kabul edilmesi gibi, çevre
hakkı da bir sürü Avrupalı, gelişmiş ülkeden önce Türkiye’de hak
olarak tanınmış. Ama AKP’nin doğa yıkımıyla ilgili politikalarına
karşı yerel mücadelelerin geldiği noktayı hepimiz biliyoruz. AKP
hükümetinin anayasanın çevre hakkıyla ilgili 56. Maddesi’ni 12 kaldırmak
ve bu maddeyi sürdürülebilir kalkınma olarak değiştirmek
gibi bir talebi var.
Anayasa’da doğa hakları da olmalı
Yeşiller olarak, Yeşil Diyalog diye her sene düzenlediğimiz bir
etkinlik var ve bu sene “Ekolojik ve feminist bir anayasa mümkün
mü?” diyerek, Anayasa Kadın Platformu taslağıyla Ekolojik
Anayasa taslağı karşılaştırıldı. Siz demiştiniz ya “Burada feminist
bakış açısı çok eksik,” diye, Ekolojik Anayasa13 kitabını okurken,
Ömer Madra’nın konuşmasında bir şeye denk geldim: 20-22
Nisan’da Kopenhag’daki iklim zirvesinden sonra Evo Morales’in
öncülüğünde “Toprak Ananın Hakları Evrensel Beyannamesi” 14
kaleme alındı ve Birleşmiş Milletler’e sunuldu. Birleşmiş Milletler
bu beyannameyi olduğu gibi geçirmedi henüz ama insan faaliyetlerinin
doğaya uyumlu olması yönünde bir karar çıkmış durumda
ve 22 Nisan’ı Toprak Ana Günü olarak ilan etti.
Bu beyanname üzerinden akademisyenlerin de destek verdikleri
bir kitap oluşturulmuş. Bu kitapta, Amerikalı iki kadın
aktivist önemli bir soru soruyorlar: “Gezegende var olan, bizim
dışımızdaki canlıları mülk olarak algılıyoruz ve bu mülkü nasıl
kullanacağımız yönünde ortak mutabakat zeminleri arıyoruz.”
Yani şirketlerin doğaya verdikleri zararlar, sürdürülebilirlik meselesi
tamamen insanın doğaya sahip olduğu verisi üzerinden konuşuluyor.
Feminist teori de aydınlanma düşüncesini aynı yaklaşımından
dolayı eleştiriyor. Çünkü aydınlanma düşüncesi, kadın
ve doğayı bir arada tutarak, erkeğe aklı ve kamusal alanı verirken,
12 Madde 56: Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi
geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devlet’in ve
vatandaşların ödevidir. Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini
gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet verme
sini düzenler. Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından
yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir. Sağlık hizmetlerinin
yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.
13 Boynudelik, Mahmut (Ed.), (2011), Ekolojik Anayasa, Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul
14 Toprak Ananın Hakları Evrensel Beyannamesi Taslağı için bkz: http://ekolojika
nayasa.org/temel-belgeler/toprak-ananin-haklari-evrensel-beyannamesi-taslagi/
kadına doğayı, sezgisel yanı, duyguları, düşünememeyi, irade sahibi
olamamayı ve erkek tarafından yönetilmesi gereken bir nevi
köle olmayı atıyor. Erkekler ve diğer canlılar şeklinde kurgulanan
bir hayat var ve bu yüzden oy hakkı ya da mülkiyet hakkından dışlanıyorlar.
Bugün baktığımızda feminist hareket farklı farklı mücadele
alanları yaratmış durumda. Erkeklere karşı köleliğimizden
kurtulma, kimliğimizi, kadınlığımızı tanıtma mücadelesi verdik
ancak doğa orada ve erkeğin tecavüz alanı olarak onun her türlü
kullanımına açık bir mülk olarak duruyor. Bu iki kadın aktivist şu
soruyu soruyor: “Doğa köle midir?” ve onun üzerinden bir tartışma
yürütüyorlar. Anayasa tartışmasında ise anayasa hukukçuları
bu noktada şu soruları soruyorlar: “Şu anda biz insanlar olarak
konuşuyoruz meseleyi. Doğanın meselesini de insanlar olarak
konuşuyoruz. Doğayı bir hak öznesi olarak tanımlamak ne kadar
doğru olabilir? Yani biz geldiğimiz noktada politik birer canlı olarak
bunun sınırlarını çizebiliriz ama doğa kendi haklarını savunamayacağı
için ona bir hak öznesi muamelesi yapabilir miyiz?”
Bence yapmalıyız ve doğanın hakları da anayasada var olmalı.
Ekoloji ve çevre ayrımına gelecek olursam, çevre dediğimizde
doğayı bize atfedilmiş, bizim hizmetimize açık bir alan olarak
görüyoruz. Ama ekoloji dediğimizde, bütün canlıların bir arada
yaşadığı, biri eksildiğinde o dengenin başka yerden daha kötü bir
şekilde tepki verdiği bir gezegende yaşadığımızı ifade etmiş oluyoruz.
Biz de aslında bunun bir parçası olarak bir denge unsuruyuz.
Ekolojik perspektifle bakacak olduğumuzda doğa aslında
haklarını talep ediyor bizden. Şöyle talep ediyor: İklim değişikliğinde
gelinen noktada şu an 0.8 derece gezegen ısınmış durumda.
Bu ısınmanın doğadaki karşılıkları aşırı doğa olayları oluyor. Buzulların
2050’ye kadar eriyeceği varsayılıyordu, bilim insanlarının
“Hata yapmışız, bunlar 2015-2020’yi bulmayacak,” yönünde açıklamaları
var. Doğa kendi hakkını talep ediyor, kendi dengesini kuruyor.
Bizim bu dengenin kurulma mekanizmalarında kendimizi
nerede konumlandıracağımıza acilen karar vermemiz gerekiyor.
Buna bugün karar veremezsek gerçekten içinde yaşayacağımız
bir gezegen kalmayacak. O yüzden buradaki hak talebine yönelik
vurgunun anlamı, doğada yaşayan canlılarla beraber aslında gelecek
kuşakların emanetçisi olmak. Biz evet, şu anda burada yaşıyoruz
ama aslında bir gün buradan yok olacağız ve kendimizden
sonra dünyayı bırakacağımız bir nesil, bir kuşak var. Bunun politik
sorumluluğu sanıyorum 2020’lerde en çok bizim üstümüzde.
Doğanın şöyle bir hakkı var: kendini yenileyebilmesi ve çeşitliliğini
koruyabilmesi. Bunu korumak da bizim yükümlülüğümüz.
Bu kitapta on yedi maddelik kamu yönetimi ilkeleri ve onun
434 435